skanuj0106 (13)

2l<i l ispcjUc/nicn ic osobowości

os:\d opony na poprzedzających go i|u-,'.M.idczcniach i decyzjach. Później, w języku angielskim słowo prcjndicc nabrało /nnc/enia 'przedwczesnego osądu, fonmi-I.iw.mego bez należytego zbadania i rozwa-/em.i taktów. W końcu, termin ten nabrał ul /e zabarwienia emocjonalnego, dodatnic-|ńidul> ujemnego, które ZNvyklc towarzyszy i.ą.iemu nieugruntowanemu empirycznie osą-do-.M |G.W. Allport 1958, s. 7) (G.W. All-p.m powołuje się na A New English Diction-iii . ClarcmJon Press, 0.\ford 1909, vol. VII. I’t. 11, 1275). Istotnym źródłem uprzc-d/en jest skłonność ludzkiego umysłu do ptr.lugiwania sit; klasami (lub kategoriami) w (dziennych decyzjach i do zbyt pospiesznego generalizowania. Jednak nie każde uogólnienie jest uprzedzeniem, niektóre wynikają z biednego rozumowania. Błędne wnioski mogą utrwalić się w postaci uprzedzenia, jeśli osoba nie jest w stanie zmodyfikować ich wobec nowych informacji.

Uprzedzenie zawiera dwa składniki: po-:,i.tv.ę (życzliwą albo nieżyczliwą) i powiązane z nią, wynikające z błędnego uogólnienia (iwcrgcncrulizcd), przekonanie. Znaczna część istniejących uprzedzeń to uprzedzenia . Uliczne, mające zazwyczaj charakter negatywny. Są one skierowane wobec grupy jako całości lub wobec jednostki jedynie z powodu jej przynależności do określonej grupy. Iślektcm uprzedzenia staje się stawianie jego przedmiotu w sytuacji z gór/ niekorzystnej, a jednocześnie nieuzasadnionej rzeczowo jego zachowaniem.

Uprzedzenie nic zawsze musi wyrażać

bezpośrednio w działaniu. Może ono być w/razonc w formie tylko werbalnej - rozmów między' ludźmi podobnie myślącymi, •wielu ludzi nic wykracza poza ten stopień meprzychylności. Wyraźniejszą postać przybiera uprzedzenie wówczas, gdy polega ono na unikaniu określonych osób czy leż grup. Oyskryminacja, jako jeszcze bardziej ak-[ywny przejaw uprzedzenia, polega na wyłączeniu jego obiektów (osób, grup) z możliwości udziału i korzystania z ogólnie dostępnych dóbr i szans (prawa polityczne,

szanse zatrudnienia, edukacji, rekreacji). Instytucjonalną formą dyskryminacji jest tutaj segregacja, sankcjonowana prawnie lub obyczajowo. Atak fizyczny polegający np. na dewastowaniu pomników, pobiciu stanowi jeszcze ostrzejsze zachowanie, którego podłożem są uprzedzenia. Skrajnym wyrazem uprzedzeń jest eksterminacja osób i całych grup - lincze, pogromy, masakry, masowe ludobójstwo. (M.P.)

Zol), działanie społeczne, postawa jako definicja sytuacji, przesąd.

Literatura:

Allport G.W., 1958, Tlw Naturę of 1‘rcjudicc, Addison-Weslcy Publ. Co., New York. Znaniecki F., 1936, Social Actions, Farrar and Rinchnrl Inc., New York.

Znaniecki F., 1931, Studia nad antagonizmem do obcych, „Kwartalnik Socjologiczny”, nr 2-4.

Uspołecznienie osobowości, 1. Zdolność do uczestnictwa w życiu grupowym (rezultat socjalizacji). 2. Szczególny typ postawy wobec siebie, innych i całej zbiorowości. Jan Szczepański w swoich rozważaniach nad rozwojem społecznym człowieka, po omówieniu różnych miar tego rozwoju (takich jak zakres uczestnictwa w życiu zbiorowym, stopień samodzielności, zdolność realizacji różnych ról, efektywność działań), opowiada się za kryterium niejako wewnętrznym, a mianowicie poczuciem więzi i zdolnością do zachowań altni-istycznych, okazywaniem solidarności i podporządkowaniem wartościom społecznym [J. Szczepański 1981],

Paweł Rybicki [1937] zarysował ideę uspołecznienia jako „(...) ideę pełnego wewnętrznego związku jednostki i grupy społecznej. W tym znaczeniu uspołecznienie nic musi być i nic jest udziałem każdego żyjącego w zbiorowości człowieka. Można należeć do wielu ugrupowań, można rozwijać działalność społeczną w rozmaitych kierunkach, a jednak nigdy w życiu nic osiągnąć pełnej duchowej łączności z żadną społecznością. 1 tylko pewien rozwój osobowości ludzkiej to pełne uspołecznienie osiąga”.;

Warstwa społeczna 217

Gcorges G irvilch [1966] przez uspołecznienie (sociub lity) rozumie „sposób, w jaki islota ludzka | owiązana jest z szerszą całością. Formy wzajemnych zależności ego Z nltcr ego, z nim», z «nimi» (relacje z innymi) oraz fo my częściowego uczestnictwa w «my» (mas ., wspólnota, grupa, społeczność) - to przykłady różnych postaci uspołecznieni;", Ujęcie Gurvitcha jako nic wartościujące est najbardziej przydatne jako punkt wyjścia iadań i dalszych rozważań.

W lilcrait rze spotykamy ponadto cały szereg wzorce w człowieka uspołecznionego (M.Ossowsk. 1983; F. Znaniecki I97‘l],

Zarysowu c się także problem związków między pewnymi typami osobowości społecznej a y eferowaniem wartości ogólnospołecznych i działaniami w kierunku realizacji dobra całej społeczności. Tymi właściwościami harakteryzuje się osobowość o przewadze jaźni subiektywnej w odróżnieniu od oso towości o przewadze jaźni odzwierciedlone! [M. Pacholski 1990], (M.P.)

Zob. autentyczność w życiu społecznym, typologie osobowości społecznej w zn. 2.

Literatura:

Gurvitch G., 1966. Socialbility [w:] Dictionary of Sociołuyy, 11.1*. Fairchild (ed.). Littlefield. Adams and Co., Totowa.

Ossowska M., 1983, Wzór obywatela w ustroju demokratycznym [w:] tejże: O człowieku, moralności i nauce, PWN, Warszawa.

Pacholski M., 1990. Typy osobowości społecznej a postawy i wartości, AE w Krakowie. Kraków.

Rybicki I’.,    1937, drobiem uspołecznienia,

„Kultura i Wychowanie", v. IV, z. *1. Szczepański J., 1981, Konsumpcja a rozwój człowieka, PWE. Warszawa.

Znaniecki l\, 197‘t, Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, PWN, Warszawa.

Utopia, zob. ideologia, porządek społeczny, pozytywizm.

Uwłaszczenie nomenklatury, zob. nomenklatura.

♦

Verslchc i, zob. socjologia rozumiejąca.

♦

Walor}'/ acja, zob. wartość.

Warstw: społeczna, „zbiór (agregat) jednostek o lodobncj zazwyczaj sytuacji gospodarczej zbliżonym poziomic kultury, którym obyć raj, tradycja i wszelkiego rodzaju obowiązi jącc zasady hierarchizacji społecznej wy? taczają dosyć wyraźnie okreś-