skanuj0140 (13)

Połączenia specjalne (np. o nietypowych kształtach) projektuje się na podstawie wymagań konstrukcyjnych oraz warunków pracy łączników gwintowych.

Projektowanie łączników śrubowych. Zasadniczym elementem mechanizmu śrubowego jest zespół śruba — nakrętka, służący do zamiany ruchu obrotowego na postępowy lub postępowo-zwrotny (przy zmiennym kierunku obrotów). Obrót śruby może powodować przesuw nakrętki (rys. 6.27a) lub śruby (rys. 6.27b), obrót zaś nakrętki — przesuw śruby (rys. 6.27c) lub nakrętki (rys. 6.27d).

Projektowanie tych mechanizmów polega na przyjęciu odpowiedniego rodzaju gwintu (w zależności od warunków pracy mechanizmu), doborze materiału na śrubę i nakrętkę oraz ustaleniu wymiarów śruby z warunków konstrukcyjnych i wytrzymałościowych. W mechanizmach śrubowych najczęściej stosuje się gwint trapezowy zwykły. Gwint drobnozwojny jest używany w mechanizmach obciążonych niewielkimi siłami oraz przy wymaganej dużej dokładności przesunięć, natomiast gwint grubozwojny — przy bardzo dużych obciążeniach, które mogłyby spowodować zbyt szybkie zużycie (ścieranie) gwintu zwykłego.

Gwinty trapezowe niesymetryczne stosuje się przy jednostronnym obciążeniu dużymi siłami, np w śrubach pras itp.

Materiały na śruby i nakrętki mechanizmów powinny być odporne na ścieranie oraz zapewniać uzyskanie możliwie małego współczynnika tarcia. Śruby wykonuje się najczęściej ze stali węglowych konstrukcyjnych wyższej jakości (35, 45 lub 55), a do ciężkich warunków pracy — ze stali stopowych. W celu zwiększenia odporności gwintu na ścieranie stosuje się cyjanowanie lub azotowanie. Nakrętki wykonuje się z tych samych materiałów co śruby lub z materiałów o niższej wytrzymałości: żeliwa, mosiądzu lub brązu.

Obliczanie wytrzymałościowe śrub wykonuje się na podstawie analizy ich obciążenia i warunków pracy. Na rysunku 6.28 przedstawiono w sposób uproszczony konstrukcję praski śrubowej i podnośnika śrubowego. Wykresy na rysunku obrazują rozkład obciążenia śruby, nakrętki i korpusu (podstawy) — zarówno siłą osiową Q, jak i momentem skręcającym M_s. Wykresy te ułatwiają właściwe wykonanie obliczeń; wg rys. 6.28b można np. określić długość swobodną śruby narażoną na wyboczenie, stwierdzić, że śruba jest obciążona jednocześnie siłą Q oraz momentem M_s itp. Śruba nośna powinna być tak zaprojektowana, aby zmiany średnic (koł-

140