DSCN9419

a u części tylnej 80 cm. Do korne    ^ **

^eden «lot- Komora *ypa _FunkCK rusztu dzielącego menie buJowanc z kamieni. Funkcję

riorc

^^nk'

Wysokość p_lCn*«efO luku **P^anc®

, kamieni. k.óry foow.l »™*>"

SZ££~- **"

Lwh.ira, d*» brakteat, r M    *V£

k.órc .vmc«« górną granice chronologiami uł»ko

wania pieca**.

Ryc. 3. Warszawa. Piec dwukomorowy z pionowym ciągiem ognia (wg A. Świcchowskiej). I — palenisko.

2—ruszt, 3 —komora wypałowa, 4 — kopuła.

Fig. 3. Varsovic. Four a deus chambrcs avec aspira-non dc fcu vcrticalc (daprćs A. Świcchow^ka). 1 — fo->er, 2 —grille, 3 — chambrc dc combuslion. 4 — cou-

pole.

Stary Dzierzgoń, pow. Morąg. Z krótkiej wzmianki odnośnie odkrytego tu pieca wynika, iż był on analogiczny jak piec ze Stębarku. Byl on całkowicie zbudowany z cegieł. Komora wypałowa była kopułowato sklepiona, oddzielona od paleniska rusztem w postaci łuków wykonanych również z cegły. Obok paleniska znajdowała się jama przypiecowa. Jest to (ównież piec średniowieczny, ściślej jednak mc datowany (..z okresu krzyżackiego**) *\

Warszawa. W 1953 r. odkryto tu dwa piece położone poza murarni miejskimi w rejonie tzw. Bramy Pobocznej, w pobliżu Wąskiego Dunaju. Piece te w rzucie poziomym miały kształt kolisty. Ich komory paleniskowe były częściowo wkopane w ziemię i oddzielone od komory wypałowej poziomym rusztem zbudowanym z cegieł, niczym nic podpartym, z kilkoma dużymi otworami, przez które gorące powietrze przenikało do

^U 3. Okulicz, Sprawozdanie z hadań nu stan. 9 (Stębark), Rocznik OFz yński t. IV, 1961/1962. s. 295 — 2%.

'* J. Okulicz. «». c„ s. 301.

komory »ypalo»cj. Pice były w całościI *ta-

. „_ul>. o wymiarach charaktcryylyc/nych dla

dnjmci polo“v XVII w.. Uotonej glina. Komora wy. iTowa bvla kopułowa.o sklepiona. / otworem dymnym

Semikiem (R,c. 3). Jej «•"» ^b>'> ^bud°'”« "^a grubośó 2 cegieł . sklepione pod dość ostryni lukiem. Wymiary: wy«kość OCŚci paleniskowe, 0,50 m. kred-mća rusztu 1.40 m, wysokość komory wypałowej ok.

I 40 m. Przy jednym piecu zachowały si. z boku siady obudowania o wydłużonym kształcie, zamkniętego dwoma ściankami kładzionym, na szerokość cegły. Obudowanie lo było połączone kanałem biegnącym od otworu paleniskowego, nieco pon.żcj poziomu ruszlu Przeznaczenie jego nie jes. całkowicie pewne: mógł lo być komin lub ślady suszami, u której umieszczano naczynia celem ich przesuszenia. Na podstawie odkrytej w sąsiedztwie ceramiki omawiane piece są datowane na koniec XVII w.*•.

Omówione wyżej piece mają analogiczne założenia konstrukcyjne, różnice sprowadzają się do odmiennych kształtów, budulca oraz konstrukcji rusztu, przy czym wyraźnie wiążą się one z chronologią samych obiektów.

Wczesnośredniowieczne piece z Przemyśla miały kształt okrągły i zbudowane były całkowicie z gliny. Ich ruszty nie były podparte. Średniowieczne piece ze Stębarku i Starego Dzierzgonia oraz nowożytne z Warszawy zbudowane były całkowicie z cegieł, lub cegieł i kamienia, przy użyciu gliny jako lepiszcza. Dwa pierwsze miały kształt prostokątny i ruszt w formie łuków zbudowanych z podłużnie ułożonych cegieł. Piece z Warszawy były okrągłe i miały poziomy ruszt z kilkoma otworami dla przewodzenia ciepła, niczym nic podparty.

Piece powyższe znajdują liczne analogie we współczesnych im chronologicznie obiektach znanych z badań wykopaliskowych na terenie Czechosłowacji, ZSRR. Niemiec, Rumunii i Węgier.

Wspólną cechą pieców wczesnośredniowiecznych jest ich owalny lub okrągły kształt, perforowany, gliniany ruszt oraz glina użyta jako budulec. Ich komory paleniskowe były z reguły wkopywane w ziemię. Różnice dotyczyły jedynie sposobu osadzenia rusztu, który w jednych piecach nie

¹⁰ A. Świechowska, Warsztat garncarski z końca XVII h\, Szkice Staromiejskie, Warszawa 1955, s. 151 — 152.

byl niczym podparły w inn^k

na podłużnej ściance! która d^itaTiwJ c/.ęsci komorę paleniskową.

Dotychczas największą liczbę znalezisk stanową piccc z rusztem nie podpartym

W Czechosłowacji znane są one _z

dztska Lupka w Nitrze datowane na koniec IX w. i pocz X w. oraz z miejscowości Żelcchoyce. okr. Olomouc. datowane mo!

"^a doniec X. w. , _pocz. XII w. W Nurze odkryto łącznie 12 pic-ców skupionych na terenie podgrodzia. Ich komory paleniskowe miały ksziałt gruszkowy* o wymiarach 80-165 cm wzdłuż krótszej os. i 130-215 cm wzdłuż dłuższej. Przy wylocie dno było językowato zwężone i oddzielone przegrodą od części przypiecowej. Gliniany poziomy ruszt grub. ok. 25 cm przy brzegu i 11 cm w środku, miał w środkowej części większy otwór oraz kilkanaście mniejszych (średn. 7—8 cm) w dwóch równoległych do obwodu rzędach. Komora wypałowa kształtu okrągłego lub owalnego, o wymiarach 100—150 cm wzdłuż krótszej osi i 130—200 cm wzdłuż dłuższej, była kopulasto sklepiona. Obok pieców znajdowały się małe obiekty z dnami wyłożonymi kamieniami i obmazywanymi, w których znaleziono surowe, nic wypalone naczynia. Dowodzi to, że obiekty te pełniły funkcje suszarni^3I. Piec odkryty w Żclcchovcach był okrągły (średn. dna 148 cm), jego dno podwyższało się lekko w tylnej części i było wyłożone kamieniami oraz obmazywanc gliną. Ściany pieca były wyłcpianc gliną, ruszt był prawdopodobnie z kamieni^a. Na terenie ZSRR piece z rusztem nic podpartym są dość powszechne, datowane na XII—XIII w. Stwierdzono je np. w miejscowości Staraja Rjazań, Wszcziże, na terenie grodziska rajkowieckiego. Najlepiej zachowany piec ze Wsziżc miał kształt owalny, o wymiarach 180 <130 cm. Po-

»* B. Chrapovsky, Slownuk*hmdarskeptet v Surf, Archcologickc Ro/hlcdy roćn. XI. Praha I M9. *•

825. Tcnic, Kotazkam hiMohckeho poslairruf ‘ y/llalXst., Siudijnc nesu AUSAVC.6. mm

' mV Nckuda. Nakzy ,l/f<Mkyrh hmMAyrk prri „a Mora.r. C.sop., Mon«kehc» Muw. Ve y \p»lcCcnskc, t. XLVIII. »mo 1963. s. «-^■omy gliniany ruszt z 12 otworami na obwodzie znajdował się na wysokości 15 cm

wnalrz Z?    ^ ^{Z gl,n}>' «* **

nątrz posypywane warstwą piasku ». Analogiczną konstrukcję miał piec odkryły na grodzisku rajkowicckim z rusztem O 5 otworach oraz w miejscowości Sta-raja Rjazań”. Na Węgrzech dwupozio-mow) piec garncarski z perforowanym rusztem nic podpartym został odkryty w miejscowości Bćndck. Był on całkowicie wy-konany z gliny, wkopany w ziemię i miał stosunkowo niewielkie wymiary (najw. szer. komory paleniskowej 130 cm, średnica komory wypałowej kopułowato sklepionej — 80 cm). W oparciu o analizę ceramiki czas budowy i użytkowania tego pieca jest określany na drugą połowę XI w,”*.

Piece z rusztem podpartym znane są dla okresu wczesnego średniowiecza z grodziska donieckiego w ZSRR. Ich komora paleniskowa przedzielona była wzdłuż glinianą ścianką, na której wspierał się okrągły ruszt z 8 otworami o średn. ok. 15 cm. Analogiczny piec owalnego kształtu odkryto również w okolicach Scrkeła*. Zastosowanie podpory dla rusztu zwiększało wydatnie możliwości jego obciążenia i było niezbędne zwłaszcza w piecach o większych rozmiarach.

Jakkolwiek fragmentaryczny stan zachowania wczesnośredniowiecznych pieców garncarskich z Przemyśla utrudnia szczegółową ich analizę i porównanie ze współczesnymi im obiektami z krajów sąsiednich, to jednak pewne wspólne cechy (okrągły kształt, ruszt perforowany, glina użyta jako budulec) są bezsporne.

W okresie średniowiecza dwukomorowe piece garncarskie z pionowym ciągiem ognia utrzymują się w dalszym ciągu, jakkolwiek pewne detale konstrukcyjne zaczynają się coraz bardziej różnicować. Znane są w tym

** B. A. Rybaków. Rtmesio Jmnef Rusi tb.m.w), 1948, s. 345.

** B. A. Rybaków, o. c., *. 345.

u A. 1-. Mongajl. Sloraja Rjazan, Mmkwa 1955.

^V I*¹ N. Pa rad i. A Hócs-Błmiekpusztai Arpótbkori ttitnyłgfHrkkfmtncf, Archacologiai Ertcs.ld vol. 94.

BudapcM 1967, *. 37—38.

«• B. A. Rybaków, o. e., ». 347.

I4^ł

211