Farm1940

Leki podane w ziewnie są w chłaniane / ogromnej powierzchni pęcherzyków płucnych, a ich przejście do knnobiegu jest łatwe i szybkie Działanie jest zblfco. ne do uzyskiwanego po wstrzyknięciu dożylnym Leki te muszą jednak spełni wiele warunków pow odujących, że przygotowanie postaci nadającej się do poduma drogą wziewną <np aerozol) jest kosztow ne. Niektóre leki można stosunkowo łaruo wprowadzić* wziewnie. podając je w inhalacjach.

Podanie naskóme

Przez nieuszkodzoną skórę mogą wchłaniać się leki o dużej Iipofilności, dla których wypełniona lipidami zrogowaciała warstwa naskórka me stanowi przeszkody. Wchłanianie związków przez skórę nieuszkodzoną ma znaczenie przede wszystkim toksykologiczne; skażenie skóry niektórymi związkami (np. insektycydami fosforoorganicznymi, nikotyną) prowadzi do ich wchłonięcia i ujawnienia się działania ogólnego. Leki podawane przezskómie podawane są zwykle w postaci tzw. plastrów: lek znajduje się w pojemniku zamkniętym odpowiednim tworzywem, przenikalnym dla leku. Po przyklejeniu plastra lek przedostaje się przez błonę do stykającej się z nią skóry' i przez nią dyfunduje do krwiobiegu. Drogą tą podaje się zwykle leki, których działanie ma być długotrwałe. Zaletą tej drogi podania jest możliwość uzyskania postaci bardzo długo uwalniających lek (np. zawarta w plastrze dawka estrogenów stosowanych w przebiegu tzw. hormonalnej terapii zastępczej wystarcza na kilka dni), co ułatwia choremu jego stosowanie. Drugą zaletą jest możliwość bardzo precyzyjnego utrzymania wymaganego stężenia leku w organizmie. Wadą tej postaci leków jest ich stosunkowo wysoka cena.

Wchłanianie leków z błon śluzowych innych niż przewodu pokarmowego, jakkolwiek niekiedy wykorzystywane, częściej ma charakter działania niepożądanego. ujawniającego się w przypadku miejscowego stosowania leku.

Dystrybucja leku

Lek wchłonięty do łożyska naczyniowego stosunkowo szybko miesza się z krwią i jego stężenie w naczyniach zostaje wyrównane. Natomiast dyfuzja z krwi do innych płynów tkankowych może być bardziej lub mniej równomierna, a stężenie leku w różnych tkankach może się znacznie różnić.

Śródbkmek naczyniowy ma co praw da charakter bariery nabłonkowej, jednak szczeliny między jego komórkami powodują, że transport przez śródbłonek jest charakterem bliższy filtracji niż dyfuzji biernej. Dlatego też podstawowe znaczenie dla wyjścia leku poza łożysko naczyniowe ma nie jego dysocjacja i lipofilność, aJe wielkość cząsteczki. Większość leków' ma cząsteczkę wystarczająco małą, aby swobodnie wydostała się poza łożysko naczyniowe, jeśli nie jesl związana z białkiem (p. niżej). W takiej sytuacji szybkość transportu leku z krwi do otaczających tkanek załezy przede wszystkim od ukrwienia (perfuzji) danej tkanki. W tkankach obficie unaczynionych (wątroba, serce, nerki) stężenie leku będzie stosunkowo duże. w tkankach zaś o słabym ukrwieniu, jak tkanka kostna, chrzęstna czy tłuszczowa - mniejsze. W niektórych przypadkach duże znaczenie może mieć zdol-

no« >■*“ f,_i^P"'ⁿ'“^do "^Słonych korapanmcntó*. np ,um cunnmcych

,_v,a> wydzielmy gruc/.ołów oskrzelowych.

■ yv miarę climinacjr Icku r krwi jegu Uęlenic w tkankach rhwnicl ,1, rmmer-sra 1’rirccs len jcsl rwany rcdyalrybucj, Icku , rachodr, nujcręictci rhwniit , szybkością proporcjonalny do ukrwicnia tkanki.

'V iyznnic leku z białkami Większość leków wytwarza słabe, odwracalne wiązania r białkami osocza, głównie .albuminami. Zgodnie z prawem działania mas. t rakcji' związana i wolna znajdują się w stanic równowagi, ich stosunek ilościowy zaś jest wartością stalą i zależy od powinowactwa leku do białek. Stopień wiązania określa się potocznie jako odsetek leku występujący w postaci związanej; określenie. że lek wiąże się np. w 90% z białkami oznacza, że niezależnie od absolutnego stężenia frakcja związana zawsze będzie stanowić 90% stężenia calkowi-

' ^Lek związany z makrocząsteczką nic podlega dystrybucji poza łożysko naczyniowe. nic jest wydalany przez nerki ani metabolizowany, nie wykazuje też 7wykle aktywności farmakologicznej. Jednak w miarę ubywania (skutkiem eliminacji) stężenia frakcji wolnej kompleks lek - białko dysocjuje w stopniu ' iczbędnym do przywrócenia równowagi. Wiązanie z białkami osłabia działanie farmakologiczne, lecz jednocześnie zwalnia eliminację, a więc przedłuża działanie leku.

Wielkość dystrybucji. Dzieląc całkowitą wchłoniętą dawkę leku przez jego

. ^e we krwi uzyskuje się wartość mającą wymiar objętości. Jeśli lek jest roz-^Sl\ .czczony równomiernie we wszystkich płynach ustrojowych, to wielkość ta "\nnwiada objętości, w której jest rozpuszczony lek. a więc rzeczywistej objęto-z • Hvstrvbucji. Jednak rozmieszczenie leku jest z reguły nierównomierne, więc /vskana wielkość zwykle nie odpowiada rzeczywistej objęt°^dy^bucji i jest ^U Gościa fikcyjną. Mimo to ten parametr, jako tzw. pozorna objętość dystrybucje udzielić informacji o sposobie rozmieszczenia leku w organizmie.

Ryc. 2.4. Rozmieszczenie wody w organizmie 1 - substancja stała, 2 - płyn wewnątrzkomóikowy, 3 - woda w treści jelitowej, jamach surowiczych, płynie mózgowo-rdzeniowym itp , 4 - osocze, 5 - płyn międzykomórkowy, 6 - woda niedostępna dla leku (tkanka kostna) (wg T Z Csaky Introduction to

General Pharmacology Butterworth 1969)

49