Image 21

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZMIARY POPYTU

Do najważniejszych czynników niecenowych wpływających na zmiany popytu rynkowego zaliczamy: dochody, gusty i preferencje, ceny dóbr substytucyj. nych i komplementarnych, przewidywania cen relatywnych, liczbę ludno, ści, efekty naśladownictwa i demonstracji.

DOCHODY KONSUMENTÓW

Zmiany dochodów kupujących przesuwają popyt rynkowy na większość dóbr Wzrost dochodów przesuwa krzywą popytu w górę. Oznacza to, że przy danej cenie popyt zgłaszany na dane dobro jest większy. Spadek dochodów przesuwa krzywą popytu rynkowego w dół, czyli że przy danej cenie rozmiary popytu na dane dobro są mniejsze.

Od powyższej prawidłowości istnieją pewne wyjątki polegające na tym, że wpływ zmian dochodów na popyt rynkowy jest odwrotny - wzrost (spadek) dochodów wywołuje spadek (wzrost) popytu rynkowego na dane dobro.

GUSTY I PREFERENCJE

Każdy z kupujących posiada własne gusty lub preferencje odnoszące się do kupowanych dóbr. Każdy z nas posiada ulubiony kolor i chętniej kupuje odzież w tym właśnie kolorze. Pojawiają się jednak tzw. modne kolory, lansowane najczęściej przez renomowane domy mody. Wywiera to znaczący wpływ na gusty i preferencje kupujących odzież właśnie w kolorach modnych. W rezultacie popyt rynkowy na modną odzież przesuwa się w górę. Ponieważ moda i związane z nią gusty są zjawiskiem przejściowym za jakiś czas krzywa popytu na modną dzisiaj odzież przesunie się w dół.

Niektórzy ekonomiści uważają, że badanie wpływu gustów na popyt nie leży w sferze zainteresowań ekonomii, ponieważ nie jesteśmy w stanie wyjaśnić skąd biorą się gusty i jak się zmieniają. Równocześnie nie potrafimy zmierzyć gustów i w konsekwencji oszacować ich wpływu na zmiany popytu rynkowego.

SUBSTYTUTY I DOBRA KOMPLEMENTARNE    1

Rozpatrując wpływ zmian ceny na popyt na dane dobro zakładamy zgodnie z zasadą ceteris paribus, że ceny innych dóbr pozostają niezmienne (ceny innych dóbr są dane). W rzeczywistości gospodarczej powstają liczne powiązania między dobrami, cenami dóbr oraz popytem na nie. Zmiany ceny jednego dobra wywierają wpływ na popyt na inne dobro. Kierunek tego wpływu zależy od tego, czy dobra są substytutami, czy też są dobrami komplementarnymi.

p_wa dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny (wzrost, spadek) na jeden z produktów, przy niezmienionej cenie drugiego, przesuwa popyt konsumentów w kierunku dobra tańszego. Klasycznym przykładem substytutów • t masło i margaryna. Wzrost (spadek) ceny masła prowadzi do wzrostu (spa-J? ) p₀pytu na margarynę. Jeśli cena margaryny nie zmienia się wtedy wzrost masła narusza proporcje cenowe między obydwoma produktami (zmie-^C<aia się ceny relatywne) - margaryna staje się dobrem relatywnie tańszym i po-kupujących przesuwa się z masła na margarynę (krzywa popytu rynkowego na margarynę przesuwa się w górę).

Zależność substytucyjna między dobrami może być silniejsza lub słabsza. Margaryna jest znacznie lepszym substytutem masła aniżeli smalec. Herbata ;_est lepszym substytutem kawy niż woda mineralna.

Dwa dobra są komplementarne jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro. W tym wypadku zależność obydwu wielkości jest odwrotna.

Wzrost (spadek) ceny mieszkań wpływa na spadek (wzrost) popytu na meble, sprzęt gospodarstwa domowego czy inne produkty niezbędne do wyposażenia mieszkania. Wzrost cen samochodów znajduje swoje odzwierciedlenie w spadku popytu na benzynę.

PRZEWIDYWANIE CEN RELATYWNYCH

Kupujący mogą antycypować (wyprzedzać w czasie) zakupy dóbr przewidując znaczące zmiany ich cen. Jeśli przewiduje się, że za dwa miesiące ceny samochodów wzrosną o 10% wówczas ci, którzy zamierzają kupić samochód w okresie najbliższych miesięcy będą starali się przyspieszyć zakup. Przesuwa to aktualną krzywą popytu na samochody w górę. Odwrotna reakcja może nastąpić jeśli przewiduje się spadek cen samochodów.

Mówiąc o przewidywanych zmianach cen samochodów mamy na myśli ceny relatywne a nie ceny absolutne (ceny samochodów w relacji do cen innych produktów). Jeżeli bowiem ceny wszystkich dóbr (łącznie z cenami samochodów) wzrosną o 10% wtedy ceny relatywne samochodów nie zmienią się i nominalna podwyżka cen samochodów nie wpłynie na wzrost krzywej popytu na

samochody.

Antycypacja popytu występuje z niezwykłą ostrością w okresach długotrwałej ' wysokiej inflacji, czyli znacznego wzrostu cen w dłuższym okresie czasu. Kupujący tracą wtedy możliwości oceny zmian cen relatywnych (częste i zróżnicowane wzrosty cen różnych produktów) i o ile tylko posiadają jeszcze pewne zdolności dochodowe starają się kupować możliwie jak najszybciej i w zwiększonych, często „nienormalnych”, ilościach. Doskonałym przykładem tego typu reagowania konsumentów i przesuwania krzywych popytu w górę z racji antycypowania zakupów jest okres wysokiej inflacji w Polsce pod koniec lat 1980-tych. Długotrwałe i silne zjawiska inflacyjne prowadzą jednak do „nienormalnych” sytuacji rynkowych i zakłócają poważnie rynkowy mechanizm alokacji zasobów.

43