Image 50

Wielkość konsumpcji dobra Y

Wykres 43. Prawo malejącej MSS

— ■¹¹ » Wielkość konsumpcji

dobra X

OGRANICZENIA WYBORU KONSUMENTA

Celem konsumenta jest osiągnięcie maksymalnych korzyści z konsumpcji. Z tej racji konsument wolałby dokonywać wyboru między produktami i usługami, których użyteczność całkowita jest jak największa.

Konsument zawsze będzie preferował kombinacje dóbr znajdujące na wyższej krzywej obojętności w porównaniu do kombinacji na niższej krzywej obojętności.

Wybory, których konsument dokonuje w oparciu o swoje preferencje napotykają na ograniczenia występujące w rzeczywistości gospodarczej. Ograniczenia wyborów konsumenta mają charakter obiektywny, związany z istnieniem zjawiska rzadkości zasobów.

Do najważniejszych ograniczeń wyborów konsumenta należą:

-    zasoby pieniężne, którymi w danym momencie dysponuje konsument,

-    ceny produktów i usług, z którymi konsument spotyka się na rynku.

OGRANICZENIE BUDŻETU

Konsument podejmujący w określonym momencie czasu decyzje dotyczące zakupu różnych dóbr musi uwzględnić wielkość budżetu, który ma do swojej dyspozycji. Głównym elementem tego budżetu są dochody konsumenta.

Budżet konsumenta_

_t_

Dochody konsumenta

n_

Wydatki konsumenta

t

•    dochody płacowe    • wydatki na konsumpcję

•    dochody pozapłacowe    produktów i usług

• oszczędności konsumenta

Większość ludzi otrzymuje dochody pieniężne będące wynagrodzeniem za pracę. Wynagrodzenie za pracę, określane także mianem dochodów płacowych, stanowi ważny składnik dochodów konsumenta. Dochody płacowe są stosunkowo regularne w zależności od przyjętego zwyczaju płacenia za pracę (płace tygodniowe lub miesięczne).

Konsumenci otrzymują również inne dochody nie pochodzące z wynagrodzenia za pracę. Właściciele ziem dzierżawią posiadane grunty rolnikom lub producentom przemysłowym. Posiadacze budynków lub innych nieruchomości wynajmują je jako sklepy, magazyny, pomieszczenia biurowe lub produkcyjne. Właściciele akcji lub obligacji otrzymują określone dochody w postaci dywidend. Ulokowane w bankach oszczędności przynoszą ich właścicielom dochody w formie oprocentowania.

Wymienione powyżej dochody są określone mianem dochodów pozapłacowych i mogą mieć charakter dochodów regularnych lub nieregularnych. Dochody nieregularne (niespodziewane) to również takie, jak np. spadek, wygrana w Toto-Lotku itp.

Suma dochodów płacowych i pozapłacowych, którą w danym momencie konsument ma do dyspozycji, stanowi stronę przychodów w budżecie konsumenta. Posiadane dochody konsument przeznacza na konsumpcję (zakup dóbr) oraz na oszczędności. W każdym momencie, w którym konsument podejmuje decyzje o rozmiarach i jakości konsumpcji dóbr jego dochód jest wielkością daną.

Dla celów dalszej analizy wprowadzimy następujące oznaczenia: X i Y reprezentują dwa dobra konsumpcyjne (jabłka i pomidory); P_x i P_y są cenami nominalnymi tych dóbr danymi przez rynek (konsument nie ma wpływu na ceny); DP jest stałym dochodem konsumenta w ciągu miesiąca. Przyjmujemy również, że cały dochód pieniężny kosumenta jest wydatkowany na zakup dóbr.

Ograniczenie budżetu konsumenta zapiszemy następująco:

^DP = Qx • P X + °y • ^Py.

gdzie: Q_x i Q_y oznaczają ilości dobra X (jabłek w ciągu miesiąca) oraz ilości dobra Y (kilogramy pomidorów w ciągu miesiąca).

Przypuśćmy, że cena rynkowa kilograma jabłek wynosi 5 zł, natomiast cena kilograma pomidorów wynosi 3 zł. Miesięczny dochód konsumenta równy jest 1 500 zł.

Przeznaczając cały dochód na zakup jabłek konsument może kupić w miesiącu 300 kg jabłek (1 500 : 5 = 300). Jeżeli konsument wydatkuje cały dochód na zakup pomidorów, wtedy może kupić 500 kg pomidorów w ciągu miesiąca (1 500 : 3 = 500).

W ten sposób otrzymujemy dwa punkty: punkt A na osi rzędnych wyznaczający maksymalną (przy danym dochodzie) ilość konsumowanych pomidorów oraz punkt B na osi odciętych określający maksymalną (przy danym dochodzie) wielkość konsumpcji jabłek. Łącząc obydwa punkty ze sobą otrzymujemy linię budżetową konsumenta (wykres 44).

101