IMAGE0002(1)

HIPERLIPIDEMIA

Żywienie w profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia

Tabela 1. Wpływ składników pokarmowych na ryzyko
choroby niedokrwiennej serca
Wzrost ryzyka	Obniżenie ryzyka
» Kwasy tłuszczowe nasycone	• kwasy tłuszczowe
• cholesterol	jednonienasycone
• nadmiar energii	i wielonienasycone
• sól	•    błonnik pokarmowy •    witaminy antyoksydacyjne •    flawonoidy •    soja •    alkohol (?)

Nutrition in prevention and therapy of cardiovascular diseases

Summary

A relationship between nutrition and coronary neart disease (CHD! bas long been recogmsed based on the epidemioiogicai evirience and nutntionai mten/ention studies Most evicent is tne (act that tne piasma LDL cholesterol level is mcreased by saturatea fats and by trans-unsaturated fatty acids

To reduce the nsk of CHD the prime goal is to correct all untoward asoects of health-related behaviour. Essential elements are the cessation of smoking, correction or reduction ot overwe>ght. a he3lthy diet. and suitabie reguiar exercise

Doc. dr hab. n. med. Longina Kłosiewicz-Latoszek, mgr Agnieszka Grzybek Poradnia Chorób Metabolicznych Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie Kierownik Poradni: doc. dr hab. n. med. L. Kłosiewicz-Latoszek

Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca (ChNS) polega na zwalczaniu czynników ryzyka poprzez zmianę stylu życia, a gdy nie daje to oczekiwanych efektów należy wprowadzić leczenie farmakologiczne. Zaprzestanie palema. zwiększenie aktywności fizycznej oraz właściwa dieta zgodna z zasadami prawidłowego żywienia są podstawą postępowania zarówno w profilaktyce pierwotnej, jak i wtórnej ChNS. Żywienie wywiera korzystny wpływ na liczne czynniki ryzyka, w tym przede wszystkim na poziom lipidów w surowicy i przez to na rozwój miażdżycy (1).

Dowodów na związek żywienia z ryzykiem ChNS dostarczyły liczne badania eksperymentalne, epidemiologiczne i kliniczne. Wieloletnie obserwacje wskazują, iz szczególne znaczenie ma spożycie tłuszczu, cholesterolu i energii ogółem (tab. 1). Z kolei składniki te ściśle korelują ze stężeniem cholesterolu w surowicy.

Na szczególną uwagę zasługują wyniki prospektywnego badania epidemiologicznego Seven Countries Study przeprowadzonego w latach 1958-1964, w którym uczestniczyło 12 763 mężczyzn w wieku 40-59 lat. Wykazano ścisłą dodatnią korelację (r=0,88; p<0,001) pomiędzy umieralnością na ChNS a konsumpcją nasyconych kwasów tłuszczowych (2). Obydwa te czynniki ściśle kcrelowa-ly ze stężeniem cholesterolu w surowicy. Odtwarzanie retrospektywne średnich racji pokarmowych pozwoliło na analizę związku pomiędzy poszczególnymi kwasami tłuszczowymi a stężeniem cholesterolu w surowicy w badaniu wyjściowym'oraz umieralnością na ChNS w okresie 25 lat. Wykazano silny dodatni związek pomiędzy zgonami na ChNS a średnim spożyciem czterech głównych nasyconych kwa sow tłuszczowych, tj laurynowego, mirystynowego. palmitynowec i stearynowego (r>0.8; p<0.001). a także izomeru trans jednomen, syconego kwasu tłuszczowego (kwasu elaidynowego) (r=0.7, p<0.001) oraz cholesterolu pokarmowego (r=0,55, p<0.05) (3)

W badaniu Geographical Pathology of Atherosclerosis Study McGill stwierdził śęjsłą korelację między stopniem rozwoiu miażdżycy w badaniach autopsyjnych i spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych w każdym regionie geograficznym objętym badaniem. Wykazano również tendencję do dodatniej korelacji pomiędzy spożyciem izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych a ryzykiem ChNS. Natomiast spożycie wielomenasyconych kwasów łączyło się z mniejszym ryzykiem ChNS (1).

W badaniach na zwierzętach wykazano, iz dieta bogata w cholesterol i nasycone kwasy tłuszczowe wywołuje miażdżycę, zas ograniczenie spożycia tłuszczu w diecie powodowało regresję zmian miażdżycowych.

Potwierdzeniem wpływu zmian w sposobie żywienia na umieralność na ChNS są obserwacje oraz efekty programów profilaktycznych przeprowadzonych w takich krajach, jak Nonwegia. Finlandia i Stany Zjednoczone (4.5.6). Na szczególną uwagę zasługują zaobserwowane zmiany umieralności w Karelii Północnej w okresie 20 lat (1969-1990) u osób w wieku 35-64 lata. W wyniku działań korygujących czynniki ryzyka (zmniejszenie liczby osób palących papierosy, leczenie nadciśnienia, obniżenie cholesterolu w surowicy) oraz zmian w sposobie żywienia uzyskano zmniejszenie liczby zgonów ogółem o 37%, chorób sercowo-naczyniowych o 46%. incydentów wieńcowych o 46% (7).

Zarówno badania na zwierzętach, jak i obserwacje wewnątrz- oraz międzypopulacyjne zobligowały badaczy do przeprowadzenia programów interwencyjnych. W badaniu Oslo Study uczestniczyło 1232 mężczyzn w wieku 40-49 lat z hipercholesterolemią i bez choroby niedokrwiennej serca. W grupie interwencyjnej ograniczono palenie papierosów i spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych oraz zalecano zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych wielomenasyco-nych. Po 5 latach wykazano spadek liczby epizodów wieńcowych o 47% i zgonów ogółem o 33% w porównaniu z grupą kontrolną. Poziom cholesterolu w surowicy uległ obniżeniu o 13% (8).

W kilku badaniach oceniano również przydatność diety w profilaktyce wtórnej ChNS. Na uwagę zasługują badania: Lifestyle Heart Tria (LHT), Diet and Remfarction Trial (DART), Indian Diet Heart Study (IDHS) i Lyon Heart Study (LHS) (9,10,11,12) (tab. 2). Stosowanie diety wegetariańskiej przez okres 1 roku przez 28 męzczyzn z ChNS w badaniu LHT doprowadziło do zmniejszenia stęzen.a cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL odpowiednio o 24,3% i 37,4% oraz zahamowania progresji zmian miażdżycowych (9). W badaniu DART, w którym uczestniczyło 2033 pacjentów, ograniczenie spożycia tłuszczu przy jednoczesnej zwiększonej konsumpcji ryb zmniejszyło w ciągu 2 lat współczynnik zgonów ogółem w grupie badanej o 29%, a współczynnik zgonów wieńcowych o 33% (10). W badaniu IDHS przeprowadzonym u 406 pacjentów stosowanie przez okres 1 roku diety niskotluszczowej, niskocholesterolowej z dużą ilością warzyw, owoców i orzechów spowodowało zmniejszenie występowania zawału mięśnia sercowego o 38%, zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca o 42% i zgonów ogółem o 45% (11). Dietę charakterystyczną dla mieszkańców basenu Morza Śródziemnego zastosowano w badaniu Lyon Heart Study (12). W grupie 605 pacjentów stosujących przez 27 miesięcy dietę zawierającą olej oliwkowy, olej rzepakowy, margarynę „Canola" oraz produkty zbożowe, strączkowe, warzywa, owoce i ryby stwierdzono spadek występowania zawałów mięśnia sercowego bez zgonu o 70%, zgonów z powodu

20 7/1999 TERAPIA