img050 2

zaburzających funkcjonowanie jej układu nerwowego. Zmieniona funkcja układu nerwowego staje się podłożem wszystkich patologicznych reakcji obserwowanych u osób nerwicowych,

2) podejście sensu stricto psychologiczne, wyjaśniające genezę i mechanizmy rozwoju symptomów nerwicowych w kategoriach ściśle psychologicznych.

Szkołę neurofizjologiczną reprezentują Pawłów, Iwanow-Smoleński, Krasnogorski, Suchariewa i wielu innych. Przyczyną nerwicy są głównie bodźce zbyt silne, nagłe lub długo trwające, przekraczające wytrzymałość układu nerwowego i stwarzające dla niego zbyt trudne zadania. Istotne dla rozwoju nerwicy są także sytuacje konfliktowe wywołujące silne zderzenie procesów pobudzenia z hamowaniem, sytuacje niejasne wymagające zbyt trudnych różnicowań lub często zmieniające się i zmuszające do przeróbki stereotypu. Wszystkie one prowadzą do zmian w funkcjonowaniu układu nerwowego, których wyrazem są symptomy nerwicy

Według koncepcji Pawłowa nerwicogenny konflikt w wyżej wymienionych sytuacjach prowadzi do zderzenia dwóch przeciwstawnych procesów* pobudzenia i hamowania przez równoczesne działanie bodźców dodatnich i hamulcowych, do zbyt silnego napięcia procesów hamowania lub pobudzania, a także do zmian w zakresie ich ruchliwości. Sytuacje zewnętrzne wywołujące wyżej wymienione zaburzenia dynamiki procesów nerwowych mogą być bardzo różnorodne.

G. Suchariewa wymienia trzy zasadnicze grupy czynników psychicznych mogących spowodować u dzieci patologiczne stany reaktywne. Są to:

1) ostre i nagłe sytuacje szokowe,

2)    dłużej trwające traumatyzujące bodźce wywołujące konfliktowe przeżycia,

3)    przewlekłe lub często powtarzające się niekorzystne sytuacje w życiu dziecka ¹

Prowadzą one do zakłóceń w funkcjonowaniu układu nerwowego; pojawiają się wówczas różnego typu nieadekwatne reakcje, reakcje nadmiernie silne lub zbyt długo trwające w stosunku do czasu działania bodźca.

Innego typu rozumienie genezy nerwic spotykamy w teoriach ściśle psychologicznych. Aczkolwiek tu także podkreśla się znaczenie warunków zewnętrznych, a w szczególności środowiska rodzinnego, to jednak symptomy nerwicy wyprowadza się nie tyle ze zmian w zakresie funkcji układu nerwowego, ile ze zmian patologicznych zachodzących na poziomie psychologicznych mechanizmów regulacji zachowań.

Każda ze szkół psychologicznych tłumaczy istotę i genezę tych zmian w odrębny sposób.

Zgodnie ze stwierdzeniami szkoły psychoanalitycznej przyczyn nerwicy należy szukać w przeżyciach wczesnego dzieciństwa, w stłumieniu i zepchnięciu do podświadomości, pod presją wychowania i norm społecznych, nie zaspokojonych popędów Według Freuda przeżycia te dotyczą głównie doznań seksualnych, a lęk, będący podstawowym objawem nerwicy, wynika ze stłumienia popędu płciowego. Objawy nerwicy są mechanizmem obrony przed lękiem i przedostającymi się do świadomości treściami seksualnymi. Nerwice w kategoriach zachowań obronnych interpretuje również Adler, upatrując jednak źródło zaburzeń w trudnościach przezwyciężania poczucia mniej-

¹ G. Suchariewa: Stany reaktywne i psychopatie w klinice dziecięcej. Warszawa 1965, PZWL,

53