img107

antygenem, indukującym wytwarzanie swoistych przeciwciał, biorących udział w niszczeniu bakterii. Chronią one bakterie przed wysychaniem, zwiększają ich chorobotwórczość oraz uczestniczą w przyczepianiu się bakterii do powierzchni (adhezja).

i

Rys. 4.2. Schemat budowy prokaryotycznej komórki bakteryjnej: 1 - otoczka śluzowa,

2 - ściana komórkowa, 3 - przestrzeń peryplazmatyczna, 4 - błona cytoplazmatyczna,

5 - mezosomy, 6 - substancje zapasowe, 7 - cytoplazma, 8 - nukleoid, 9 - rybosomy,

10 - rzęska

Ściana komórkowa bakterii. Jest sztywna, ale porowata, nadaje kształt komórce bakteryjnej oraz stanowi warstwę ochronną. Składa się ona z peptydoglikanu (mureiny) cząsteczki zbudowanej z długich łańcuchów polisacharydowych, które są połączone w sieci mostkami peptydowy-mi. Ze względy na różnice w budowie ściany komórkowej, co często ma bezpośredni związek z barwieniem, wszystkie bakterie można podzielić na dwie duże grupy, tj. bakterie Gram-ujemne i Gram-dodatnie (rys. 4.3). W ścianie komórkowej bakterii Gram-dodatnich mureina stanowi 30-70% suchej masy. Składa się ona z ok. 40 warstw i stanowi sztywną część ściany komórkowej. Na zewnątrz znajduje się cienka polisacharydowa warstwa plastyczna, z wiązaniami kowalencyjnymi, w której występują kwasy tej-chojowe. U niektórych bakterii Gram-dodatnich występują kwasy teicho-uronowe. Są one obecne obok kwasów tejchojowych (Bacillus subtilis) lub występują wyłącznie u niektórych gatunków (Micrococcus luteus). Ściana komórkowa bakterii Gram-dodatnich zawiera czasami także kwasy lipotej-chojowe. Są one obecne osobno łub z kwasami tejchojowymi. Ścianę komórkową u bakterii Gram-dodatnich można usunąć za pomocą lizozymu - enzymu występującego we łzach, śluzie jamy nosowej i białku jaja. W wyniku

36