img205

•    bakterie nitryfikacyjne - utleniające amoniak do azotynów i azotyny do azotanów (ich liczba wzrasta wraz ze wzrostem wilgotności gleby);

•    bakterie denitryfikacyjne - redukujące azotany do azotynów, a następnie azotyny i amoniak do wolnego azotu;

•    asymilatory azotu - bakterie wiążące wolny azot atmosferyczny;

•    bakterie rozkładające wielocukry - w tym bakterie amylolityczne, pekty-nolityczne, cełulolityczne i inne;

•    bakterie sacharolityczne - rozkładające cukry niższe;

•    bakterie lipolityczne - rozszczepiające tłuszcze;

•    bakterie siarkowe - utleniające siarkowodór i wolną siarkę do siarczanów;

•    bakterie desulfurykacyjne - redukujące siarczany i aminokwasy siarkowe;

•    bakterie żelazowe - utleniające związki żelazawe do żelazowych;

•    bakterie manganowe - utleniające związki manganawe do manganowych;

•    bakterie fosforowe - prowadzące proces fosforylacji i defosforyłacji.

Wymienione grupy bakterii biorą czynny udział w procesach samooczyszczania się gleb i krążenia pierwiastków w przyrodzie. Stanowią one mikroflorę autochtoniczną gleby, do której należą drobnoustroje aktywne w stosunku do związków humusowych jako źródeł węgla i energii.

15.2. Mikrobiologiczne zanieczyszczenia gleby

Przeciwieństwem mikroflory autochtonicznej są zymogeny (allochtony), których rozwój jest uwarunkowany dopływem świeżej, łatwo przyswajalnej materii organicznej. Mogą one również korzystać z produktów rozkładu próchnicy przygotowanych przez autochtony, ale w tych warunkach liczebność drobnoustrojów zymogenicznych jest ograniczona. Przebywają one w glebie najczęściej w stanie anabiozy, a dopływ do gleby łatwo przyswajalnych dla nich substancji pokarmowych powoduje gwałtowne, lecz stosunkowo krótkotrwałe zmiany w ich populacjach. Gleba może być źródłem bakterii patogennych, stanowiących mikroflorę allochtoniczną. Mogą one bytować w glebie kilka, kilkanaście lub jeszcze więcej lat, np. Bacillus an-thracis — laseczka wąglika, Clostridium tetani - laseczka tężca, Cl. botuli-num - laseczka jadu kiełbasianego. W glebie mogą okresowo pojawiać się chorobotwórcze pałeczki jelitowe z rodzaju Salmonella - zdolne w niej przetrwać do 3 miesięcy, lub z rodzaju Shigella (pałeczka czerwonki) -utrzymujące się przy życiu od kilka do kilkunastu dni, w zależności od odczynu i temperatury gleby oraz zawartości substancji organicznych. W glebie mogą występować również grzyby chorobotwórcze i ich zarodniki oraz różne wirusy. Organizmy te mogą zachowywać swoje właściwości chorobotwórcze przez długi czas. Obecność mikroflory allochtonicznej w glebie jest ściśle związana z działalnością człowieka. Do gleby mikroflora dostaje się wraz ze ściekami bytowo-gospodarczymi, wodami powierzchniowymi lub w wyniku stosowania zabiegów agrotechnicznych i agrochemicznych w rol-

130