img224

Barierami ochronnymi organizmu są:

•    nieuszkodzona skóra, kwasy tłuszczowe zawarte w pocie - mają działanie przeciwbakteryjne, kolicyny wytwarzane przez normalną mikroflorę zamieszkującą skórę i większość powierzchni śluzowych z wyjątkiem płuc

-    hamują rozwój zarazków lub je niszczą;

•    błony śluzowe, lizozym znajdujący się w dużym stężeniu w śluzie i w łzach

-    rozpuszcza ścianę komórkową bakterii, kwas solny w żołądku - ma działanie bakteriobójcze, laktoferyna na powierzchni śluzówek i tkanki -chelatuje żelazo niezbędne do wzrostu bakterii;

•    kaszel i kichanie, strumień łez, wydalanie plwociny - powodują mechaniczne usuwanie mikroorganizmów;

•    normalna mikroflora jamy ustnej - nie dopuszcza do rozwoju patogennej flory przez samą swoją obecność;

•    wytwarzanie fagocytów w tkance limfoidalnej, wątrobie, płucach, śledzionie i szpiku - funkcja fagocytarna polega na wyłapywaniu i wchłanianiu przez specjalne komórki - fagocyty, ciał obcych, ustrojowi niepotrzebnych lub szkodliwych, wśród nich również drobnoustrojów, np. neutrofile we krwi i tkankach oraz makrofagi w tkankach i płucach;

•    pH uniemożliwiające wzrost bakterii - skóra, żołądek, pochwa wykazują odczyn kwaśny, nie sprzyjający rozwojowi bakterii, preferujących zazwyczaj środowisko lekko alkaliczne.

Jeżeli czynniki i mechanizmy nieswoiste są nieskuteczne, zostaje uruchomiony swoisty immunologiczny mechanizm obronny (wytworzenie przeciwciał). Zazwyczaj dla postawienia lub potwierdzenia rozpoznania, a także kontroli przebiegu choroby, prowadzi się badania w kierunku sprawdzenia obecności przeciwciał w surowicy i płynach ustrojowych. Badanie to przeprowadza się, wykorzystując in vitro zjawisko aglutynacji i precypitacji (rozdz. 10).

17.4. Źródła zakażeń

Głównymi źródłami zakażeń są: żywy organizm człowieka lub zwierząt (zwłaszcza stałocieplnych), nosiciele, a także zwłoki ludzi lub zwierząt. Nosicielami są organizmy, w których drobnoustroje chorobotwórcze namna-żają się i są poza nie wydalane, nie działają one jednak na ten organizm patogennie. Wydzieliny, wydaliny i płyny ustrojowe, a także tkanki chorych, mogą zawierać drobnoustroje chorobotwórcze, i tym samym stanowią początek szerzenia się choroby zakaźnej. W powstawaniu i przebiegu zakażenia ważną rolę odgrywa miejsce wniknięcia zarazka, tj. wrota zakażenia, którymi mogą być błony śluzowe układu oddechowego (nosa, ust), przewodu pokarmowego (ust, odbytu), lub narządów moczowo-płciowych (cewki moczowej, pochwy), a także oczy oraz uszkodzona i nieuszkodzona skóra. Drogi zakażenia organizmu i sposób rozprzestrzeniania się zarazków są dość

149