IMGT30

dzone, | jesieni.} wykopywane. Aby w kolejnym roku dalie mogły rosnąć -wytwarzają pąki odnawiające. Nie powstają one na bulwiastych korzeniach ale u nasady zeszłorocznych pędów. Tuż przed sadzeniem, przypadającym na koniec kwietnia lub początek maja, pąki są wyraźnie widoczne. Można wtedy przystąpić do rozmnażania. Polega ono na podziale karp, w taki sposób, aby każda nowa część posiadała przynajmniej jeden pąk i bulwiaste korzenie. W czasie wegetacji zużywane są zapasy zgromadzone w bulwach, Tworzą się nowe bulwy, a stare zamierają. Przed nadejściem mrozów karpy wykopuje się i przenosi do pomieszczenia o temperaturze 5-8°C, zabezpieczając przed wysychaniem przez okrycie piaskiem.

Podział karp jest mało wydajnym sposobem rozmnażania. Na skalę produkcyjną nowe rośliny uzyskuje się przez sadzonkowanie pędów.

8. Rozmnażanie roślin tworzących zarodniki

Zdolność do tworzenia zarodników występuje jedynie u roślin niższych, między innymi u paprotników. Istota rozmnażania przez siew zarodników nie jest równoznaczna, pomimo podobieństwa wykonywanych czynności, z siewem nasion roślin wyższych. Dzieje się tak, ponieważ zarodniki nie powstają w procesie zapłodnienia. Związane jest to ze specyficzną przemianą pokoleń paprotników. Pokoleniem dominującym jest sporofit, czyli zielona roślina stanowiąca dla ogrodnika roślinę handlową. W czasie jej wzrostu i dojrzewania tworzą się zaradnie (sporangia) z zarodnikami skupione lub rozrzucone na całej spodniej stronie liści lub zebrane marginalnie na brzegu liścia. Proces tworzenia zarodników, które są haploidalne, poprzedzony jest mejozą. Zaradnie mogą powstawać na wszystkich liściach lub tylko na liściach sporofilnych czyli zarodnikonośnych. Liście niemające zdolności tworzenia zarodników określa się mianem płonnych. Liście spo-rofilne i płonne różnią się także morfologicznie. Najczęściej te pierwsze są bardziej okazałe. Obydwa rodzaje liści wyrastają np. u płaskli łosiorogiej (Platycerium bifurcatum) i orliczki kreteńskiej (Pleńs crelica).

Dojrzałe zarodniki osypują się. Zarodniki kiełkują i wyrasta gameto-fit w postaci plechowatego, sercowatego przedrośla o średnicy I -2 cm. Jest on zbudowany z kilku warstw komórek miękiszowych w środkowej części i jednej warstwy na zewnątrz. Przedrośle jest zakotwić zonę w podłożu za pomocą chwytników. Na spodniej stronie przedrośla powstają rodnie oraz plemnie i dopiero tutaj ma miejsce proces zapłodnienia. Przy niewielkiej ilości wody plemnie pęczniejąc otwierają się i uwalniają zarodniki. Rodnie wydzielają substancję, która przyciąga płynące zarodniki na zasadzie

procesu chemotaksji. Jeden plemnik łączy się z jedną komórką jajową i powstaje Zygota, a następnie rozwija się młoda roślina - sporofit. Na jednym przedroślu tworzy się tylko jeden sporofit. Sporofit odżywia się początkowo przez gametofit. Gdy sporofit wytworzy korzenie i pierwsze liście, wówczas przedrośle zamiera.

Podstawowym sposobem rozmnażania paproci jest siew zarodników. Niektóre tylko gatunki, jak nefrolepis wyniosły (Nephrolepis exaltata) i jego odmiany rozmnaża się wykorzystując rozłogi, gdyż nie tworzą zarodników lub są one zdegenerowane. W Polsce na skalę produkcyjną rzadko wysiewa się zarodniki. Na świecie wykonuje się to w kulturach in vitro. Możliwe jest jednak

iv    '    ...... ¹ ■ ............. "

_c _ ' 11 • Przemiana pokoleń u paproci: a sporolit z zarodnikami, b - zarodnia, i *^ar°dnik, d I kiełkujący zarodnik, i - przedrośle, f - rodnia (z lewej dojrzała,: | awc>j młoda), g plemnia, h - plemnik, i - sporofit wyrastający z przedrośla $