img 6

208    ji rt,virm nATzricLD

₃ pnvrh\ I MOTYWY LITERACKIE ZNAJDUJĄ WYJASNIfcNlK W .SZTUKACH PLASTYCZNYCH

r    pojęcia uwarunkowane określonymi tend^r-ejami

ep^ki występują w literaturze jako motywy. Ich ścisły sens pof.vicr-rT:v‘i* mogą parnlclno przykłady w sztukach plastycznych. Interpretacja poprzez sztukę nadaje czysto opisowej, może subiektywnej interpretacji charakter obiektywnie sprawdzalnego dowodu.

Do pojęć ta!:ich. w- literaturze należy: w sferze religijnej — średniowieczny rno!v\v fremendum [Boskiej grozy], gdzie sen?* a.mbi-\w;loptnyeli epitetów wyłania sio wyraźnie z ujęć rzeźbiarskich: 'tale występowanie jakiegoś toposu nabiera sensu w świetle ikonograficzny? h ch’.*;/r^;s; żywy rytm ruchów w romansach rycerskich vvy-j«.:-nirjn rzeźbiarskie roony z motlochem; gotycki ideał elegancji ko-nie*'?j Itftwlńcj wyraźnie ujawnia się w rzeźbie figuralnej, mniej v.-    lirze, Rdrlo '-lamenty opisu kobiecej urody są bardzo roz-

piw^ene.

ITifk.nizm renesansu i pielyzm reformacji tworzą wyraźnicjsz-i ;■ dnr >r w ob^rezie F.na—Prima Pandora [Jean Cousinn] ni& v fvV. czo.*ci Marola. gdzie poezja miłosna i psalmy mic.izcz* ‘dę v.^r różnych zbiorach.

Psycholo£^łczne odcienie motywu „akceptacji śmierci” — całą ich gamę odnaleźć można w literaturze od Malherbe*a do Bossucta — '.ovid'*nr-!jf jeden jedyny ohraz Poussina Et in Arend ia ego. Nastrój Jdenarnowitoćoi i niepokoju, jaki wyczuwamy u podłoża nocnych r.oon P_v:icirie^,a. wyrąźil bardziej drapieżnie Georgcs de la Tour *v /3»rWyni. frtfwyt fanie. Typowe dla baroku odczucie nieskończoności pryę-.tr/en¹ mniej yyw*» odczuwamy czytając Pascala, niż gdy Patrzymy na ogrody V^remalu. Corneille’owskiogo Polyeukln. który T-t dram pióro religijnego heroizmu na jezuicką modlę, w p*łnJ v.-vjn*’n»*t mniej złagodzony obraz Poussina Święty Francisco': Kso-irory wkrzesra martwą drwwczynlzę. Prawdziwy sens jansemslycz-npj łovN'.t_nnfi:, wyr/oezenln, prostoty jest bardziej zrozumiały w V)x ro#o i:iA*o*To Iwńreą był Cłiampaigne, niż w takich utworach, jak Frrtptonio Cnmmwior Arnoulda czy nawet Berenika Hncirie’a.

SpeoyTiczny marinż erudycji z zalotnością, jaki cechuje osiomnn-uczone traktaty dla dam, można uchwycić y-dnym °n?»'_l*7_ił._nl(>ni patrząc na Lekcjo muzyki Lancreta. W lot poji>Mi.'"‘iny _V/.-7-v^;' '^,!'^v*h *w.7ieści rokoka, kontemplując Źscaporlet¹ o l^pi*a-gonnrda. Ten s;im duch, w mieszczańskim przebrani? i, I: ry je? się

w Nowej Heloizie Rousseau, a ostentacyjnie. bez osłonek .....poinwin

się na płótnach Greuze’a.

Poezja Andrć Cheniera przesiąknięta jest — jak powszechnie wiadomo — neoklasycznym ideałem piękna, tzn. nieco przesenty-mcntalizowaną wersja ideału hellenistycznego, ale w szczegółach ta koncepcja estetyczna zarysowuje się wyraźniej nu niektórych obrazach Prud’hona. Możemy też zrozumieć ów melanż dewocji i zmysłowości, jaki cechuje romantyczny katolicyzm Chnlettpbriandn powszechnie chwalony i powszechnie źle rozumiany przez bicn-pen-sente [ludzi prawomyślnych] — jeśli dokonamy konfrontacji z takim np. obrazem, jak Miody męczennik Delaroche*a. Nic lepiej nie ilustruje metafizycznych mielizn i płycizny tajemnic w łypie Victora Hugo niż to, że mógłby je namalować Delacrolx jako mit w scenerii straszliwych zmierzchów i mroków będących wiernym odpowiednikiem Hugonowskiego sposobu rymowania: ombre — snmhrr feień — ponury]. Entuzjazm pani de Staćl i jej towarzystwa, odbijający się na niejednej romantycznej fizjonomii, znajduje swój prototyp w młodym Napoleonie szturmującym most w Arcolc. takim, jak go namalował baron Gros. Algierskie kobiety Delacroix demaskują po-spolitą zmysłowość kryjącą się za romantycznym poszukiwaniem nieznanej kobiety, począwszy od Musseta i Merimćego po Flauberta i Bniidelnire’a.

Obrazy, które Paul Gauguin tworzył na Tahiti, mogą udowodnić, że enigmatyczna proza Rimbauda, pełna barwnych, zaskakujący cli ewokacji, raczej wyraża eskapizm, ucieczkę w egzotyczne krainy marzeń i snów. tak charakterystyczną dla jego epoki, niż tęsknoty metafizyczne, jak to chciał widzieć Claudcl. Infantylizm i dadaizm surrealistów przestaje ..wprawiać w osłupienie mieszczuchów’, jeśli czytając te poezjo, mają w pamięci Celnika Rousseau i jego malarskie próby łączenia elementów heterogenicznych za pomocą dziecięcej techniki rysunku.

4. LITERATURA WYJAŚNIA MOTYWY MALARSKIE

Kiedy Indziej wyjaśnienia pewnych ogólnych pojęć i motywów w sztuce dostarczają wyraźne paralele literackie. Średniowieczna litei atura i teofclą literatury unaoczniają fakt, i ^v rnseym^M światłom