indeks

Janusz Fyda

Metody badania pierwotniaków i Metazoa

Obserwacja mikroskopowa

Orzęski są tą grupą mikrofauny (występującej w osadzie czynnym), w której różnorodność form morfologicznych jest największa. Spośród około 230 gatunków pierwotniaków opisanych z różnych technologicznie systemów oczyszczania ścieków aż 160 stanowią orzęski, 33 - wiciowce, 25 -korzenionóżki i 6-promienionóżki (Madoni 1991). Regularnie w osadzie czynnym spotyka się około 50-60 gatunków orzęsków, chociaż liczba ta bywa zwykle jeszcze mniejsza dla konkretnych oczyszczalni. Pomimo ogromnej różnorodności morfologicznej wszystkie orzęski tworzą spójną grupę posiadającą charakterystyczne cechy, do których!zalicza się:

-    obecność rzęsek, które mogą równomiernie w podłużnych rzędach pokrywać całe ciało lub ulegać różnym modyfikacjom i redukcji, tworząc tzw. cirri i membranel-le gębowe;

-    dualizm jądrowy, czyli występowanie dwóch jąder różniących się kształtem, wielkością i funkcją: makronukleusa i mikronukleusa;

-    obecność stałego otworu gębowego, tzw. cytostomu (wyjątek stanowią sysydlacz-ki Suctoria);

-    podział poprzeczny, w wyniku którego powstają dwa osobniki potomne: przedni (proter) i tylny (opist).

Pobieranie prób i metody badań

Podstawową trudnością, którą napotykamy, obserwując pierwotniaki osadu czynnego, jest fakt, że stosunki ilościowe i skład gatunkowy w pobranej próbie - na skutek zmieniających się warunków fizykochemicznych i troficznych - ulegają szybkim zmianom. Aby te zmiany ograniczyć do minimum, pojemnik na próby powinien być napełniany osadem maksymalnie do 2/3 objętości i w jak najkrótszym czasie dostarczany do laboratorium, bez drastycznych zmian temperatury w próbie, spowodowanych np. wysoką temperaturą otoczenia w lecie lub niską temperaturą w zimie. W laboratorium próbę należy zbadać jeszcze tego samego dnia. Obserwacje jakościowe, polegające na zaobserwowaniu jak największej liczby gatunków występujących w osadzie, dostarczają ogólnych informacji o jakości osadu i pracy oczyszczalni. W tym celu po dokładnym wymieszaniu próby kroplę osadu umieszczamy na szkiełku podstawowym i przykrywamy szkiełkiem

53