Warunki pracy to całokształt czynników występujących w przedsiębiorstwie, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie pracowników, komfort pracy oraz wydajność i jakość pracy. Warunki te są zdeterminowane głównie przez:
- czynniki środowiska materialnego,
- zastosowaną technikę i technologię,
- środki pracy i wyposażenie techniczne,
- organizację pracy i stanowiska pracy,
- warunki przestrzeni pracy,
- stosunki międzyludzkie,
- czynniki ekonomiczne.
Środowisko pracy to otoczenie stanowiska pracy utworzone przez czynniki środowiska materialnego i społecznego, w których odbywa się proces pracy, wywierające określony wpływ na organizm człowieka i warunkujące wykonywanie pracy:
C materialne środowisko pracy - obejmuje wyposażenie techniczne, pomieszczenia pracy i wszystkie występujące w środowisku pracy czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne;
S społeczne środowisko pracy - obejmuje załogę i stosunki międzyludzkie, wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy pracownikami, dozorem i kierownictwem.
Czynniki występujące w środowisku pracy są to wszystkie czynniki materialne i społeczne, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na warunki pracy, w tym na bezpieczeństwo, zdrowie i komfort pracy. Czynniki te działając na człowieka w procesie pracy mogą powodować wystąpienie takich zdarzeń jak wypadki przy pracy i zdarzenia potencjalnie wypadkowe, choroby zawodowe i parazawodowe, awarie i uszkodzenia obiektów technicznych.
Najpopularniejszą klasyfikacją czynników występujących w środowisku pracy jest podział według polskiej normy PN-80/Z-08052:
- klasyfikacja według skutków działania, np.:
Z niebezpieczne,
Z szkodliwe,
Z uciążliwe;
- klasyfikacja według charakteru działania, np.:
Z fizyczne,
Z chemiczne,
Z biologiczne,
Z psychofizyczne.
Czynniki niebezpieczne lub czynniki urazowe są to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu albo nawet śmierci. Czynniki te działając na człowieka w sposób nagły i gwałtowny mogą powodować wypadki przy pracy lub zdarzenia potencjalnie wypadkowe. Oddziaływanie niebezpieczne polega na stwarzaniu bezpośredniego zagrożenia utraty życia lub zdrowia pracowników.
Czynniki szkodliwe dla zdrowia lub szkodliwości są to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. Czynniki te, w wyniku najczęściej długotrwałego oddziaływania na organizm człowieka, mogą powodować choroby zawodowe i inne choroby związane z pracą (choroby parazawodowe). Oddziaływanie szkodliwe dla zdrowia występuje wtedy, gdy w organizmie człowieka występują chorobowe mechanizmy adaptacyjne.
1