3 (240)

Dr inż. Marcin Krause

r

Źródła praw i obowiązków w zakresie ochrony pracy w Polsce

W związku z przygotowaniem i przystąpieniem Polski do struktur Unii Europejskiej, polskie ustawodawstwo zostało w znacznym stopniu dostosowane do standardów unijnych w zakresie ochrony człowieka w środowisku pracy.

Podstawowe wymagania dotyczące ochrony pracy w Unii Europejskiej zostały zawarte w dyrektywie 89/391/EWG z 12.06.1989 w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz. Urz. WE L 183 z 29.06.1989).

Cytowana dyrektywa ze względu na swój przewodni charakter zwana jest często dyrektywą ramową, zawiera podstawowe wymagania dotyczące obowiązków pracodawcy i pracowników w zakresie ochrony człowieka w środowisku pracy oraz odsyła do dyrektyw szczegółowych w zakresie uregulowań dotyczących poszczególnych działów gospodarki narodowej (sekcji i podsekcji działalności) oraz rodzajów prac i rodzajów zagrożeń.

Dyrektywa ramowa wprowadziła nowe podejście do problematyki ochrony pracy, m.in. poprzez takie zagadnienia jak:

-    aktywne zapobieganie zagrożeniom (np. ocena ryzyka),

-    partycypacja (współudział) pracowników w zarządzaniu,

-    zapewnienie ciągłej poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,

-    integracja różnych działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Postanowienia dyrektywy ramowej zostały wprowadzone do polskiego ustawodawstwa począwszy przez zapisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94; z poźn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.03.169.1650; z poźn. zm.) i rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.04.180.1860; z poźn. zm.), a skończywszy na wielu szczegółowych ustawach i rozporządzeniach, stanowiących akty wykonawcze do wymagań zawartych w dziale X Kodeksu pracy.

Hierarchia aktów prawnych tworzących system ochrony pracy w Polsce przedstawia się aktualnie następująco:

-    Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej;

-    ustawy, w tym Kodeks pracy;

-    akty wykonawcze do ustaw, w tym rozporządzenia;

-    postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych, w tym zakładowych układów zbiorowych i ponadzakładowych układów zbiorowych;

-    postanowienia regulaminów i statutów, w tym regulaminów organizacyjnych, regulaminów pracy, regulaminów płacowych (wynagradzania, premiowania, nagradzania), regulaminów zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę ochrony pracy w Polsce jest ustawa Kodeks pracy, która obejmuje m.in. następujące zagadnienia:

-    stosunek pracy,

-    wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia,

1