IMG094

Przeciwnie, następuje raczej zniszczenie pewnJ wartości energetycznej: podczas każdej g|H miany fizykochemicznej pewien ułamek ene« zostaje bezpowrotnie stracony w formie ciefl — zjawisko to fizycy nazwali entropią. Twiąl dzenie, że w działaniu materii nic nie j|MI jak też nic nowego nie powstaje, jest tylko tematyczną sztuczką. Z punktu widzenia ewoJ lucji, im silniej działa energetyczne kwantum! wszechświata, tym bardziej się ono zużywa. Nid wydaje się więc, zdaniem Teilharda, aby nasz wszechświat materialny mógł trwać nieograni-czenie. W granicach syntezy, stopniowego wzro-j stu komplikacji budowy atomów, molekuł itd,| występuje zużywanie się energii, które powofl podkopuje całość kosmosu. Twory syntezy! znów się rozkładają na prostsze elementy, które! tracą wszelką postać, rozpadając się w bez-l kształt. Taki obraz świata, oparty — zdaniem] Teilharda — na ścisłych danych fizyki, przy-1 pominąłby „racę wznoszącą się wraz ze strzaląl Czasu; zaledwie się zapala, już gaśnie, jakby! ślad na wodzie zataczający kręgi w prądzie idą-1 cym w dół". Takiego obrazu świata, stwierdzał Teilhard, dostarcza nauka: „wierzę Nauce, ale] czyż nauka kiedykolwiek usiłowała spojrzeć na I Świat inaczej jak tylko z zewnątrz"¹.

Po raz drugi w toku tej relacji poglądótw Teilharda de Chardin napotykamy to charakte-l rystyczne dla niego zastrzeżenie. Zdaniem Telli I harda, jak to się wkrótce okaże, takie spojrzę-1 nie „z zewnątrz” nie wystarczy. Trzeba sięgnąć! „do wnętrza" rzeczywistości, aby odkryć sily.M dotychczas przysłonięte tajemnicą, które powoi dują ewolucję wszechświata, a wcześniej jesz-! I cze jego stworzenie; te same siły mają dopro-j I wadzić ewoluujący świat do określonego pun- I ktu, który okaże się celem ewolucji. Przy I okazji zastrzeżeń, jakie wysuwa Teilhard pod!

adresem nauki, warto sobie uświadomić* że przygotowują one grunt do przejścia od swoiście interpretowanego naukowego punktu widzenia do punktu widzenia teologicznego.

Ale śledźmy dalej rozumowanie Teilharda, które wprowadzić ma z wolna w istotą ewolucji. Część materii kosmicznej, pozostawiona sobie samej, nie rozpada się, lecz zaczyna się witali-zować, dokonują się w niej procesy życiotwór-cze. Poza entropią (dzięki której degraduje się energia), poza ekspansją (dzięki której rozwijają się i granulują warstwy ziemi), poza przyciąganiem elektrycznym i grawitacyjnym (dzięki czemu zbiera się pył gwiezdny) — istnieje stały, odwieczny prąd „dążącej do wewnątrz kompleksyfikacji", który ożywia całkowitą masę wszechrzeczy. Świat — jak gdyby „obciążony” złożonością — dąży do układów coraz bardziej udoskonalonych. Obserwujemy kosmiczny ruch „zwijania się w sobie". Dodajmy dla wyjaśnienia, że przez owo „zwijanie się w sobie” rozumie Teilhard rodzaj ruchu scalającego, dzięki któremu występuje we wszech-świecie dążenie do formowania układów zorganizowanych, utrzymywanych w pewnej spoistości przez własne napięcia wewnętrzne. Układy te są zamknięte w pewnym sensie i zrównoważone w sobie. Układami takimi są np. atomy, cząsteczki, komórki, a także osoby ludzkie będące produktami „zwijania się w sobie" tworzywa wszechświata. Im bardziej złożony jest dany układ, tym bardziej zwarta i „gęstsza" jest jego wewnętrzna struktura i tym aktywniejsze jest jego życie wewnętrzne, które się wyraża na różnych poziomach rozwoju różnym stopniem i typem świadomości.

Teilhard zadaje sobie pytanie, czy tej zagadkowej sprężyny powodującej „zwijanie się w sobie” należy szukać, idąc po linii interpretacji materialistycznej, w automatyzmie, powodującym przybieranie przez materię form coraz

27