KORAN6

151

Koran i sunna

czy Bóg mówi po arabsku. W przypadku łaciny nikt by takiego pytania nie postawił: wiadomo, że sakralność łaciny jest wyłącznie umowna - na ten język pisma święte chrześcijaństwa zostały przełożone. Pytanie podobne do tego stawianego przez muzułmanów mogliby co najwyżej zadać żydowscy uczeni w piśmie. A zatem chodzi o całkiem inne pojmowanie „sakralności” języka - pamiętajmy, że w kulturze arabsko-muzułmańskiej nie ma miejsca na profanuml Na wagę problematyki związków pomiędzy językiem/mową Boga a językiem używanym przez ludzi zwracali uwagę średniowieczni arabscy teologowie - to skłoniło J. Daneckiego do wprowadzenia celnego terminu „językoznawstwo teologiczne”²⁸. Tego typu rozważania w naszej kulturze nie miałyby najmniejszych podstaw i sensu.

Jest też drugi aspekt. W nieco innym kontekście, ale bardzo odpowiadającym moim refleksjom, rozważała problem sakralności łaciny Maria Janion. Wskazuje ona na opinie Waltera Onga wyrażone w jego pracy Oral-ność i piśmienność. Słowo poddane technologii (poi. przekł. Lublin 1992). „Łacina wyuczona - dowodzi Ong - «pozbawiona gaworzenia maleńkich dzieci, odizolowana od okresu wczesnego dzieciństwa, gdzie język posiada najgłębsze korzenie psychiczne», nie była dla nikogo językiem ojczystym, a raczej macierzystym - znaczy to, że matki nie używały jej do wychowywania dzieci. Wskutek tego, jak pisze Ong, ta wyuczona łacina nie miała «żadnego bezpośredniego związku z czyjąś nieświadomością®. Była po prostu mową mężczyzn całkowicie oderwanych od języka matki”²⁹. Sytuacja arabszczyzny jest odmienna, choć nie jednorodna. W kontekście kultury arabskiej to nie język wyłącznie elit. Faktem jest oczywiście dialektalne rozbicie języka arabskiego, ale dialektalność nie oznacza zepchnięcia literackiego arabskiego do martwoty. To nie jest i nigdy nie był język dla kultury arabskiej martwy w tym znaczeniu, w jakim stała się nim łacina. Jej losy jako języka sakralnego, zakończone decyzjami Soboru Watykańskiego II, świadczą dobitnie o tej różnicy. Sakralność łacinie nadał człowiek, sakralność języka arabskiego wynika z Objawienia. Poza tym po arabsku pisze się i mówi po dziś dzień. Łacina jest wyłącznie studiowana, jak języki akadyjski czy sume-ryjski. Stąd daleka od prawdy umowność stwierdzeń, że język arabski był w średniowieczu „łaciną świata muzułmańskiego”. Tak, był i pozostaje języ-

²⁷ C. Geertz, Wiedza lokalna, Kraków 2005, s. 115-116.

^2S J. Danecki, Bóg ijego język. Szkicjęzykoznawstwa teologicznego, [w:] Z Mekki do Poznania, Materiały 5. Ogólnopolskiej Konferencji Arabistycznej, Poznań, 9-10 czerwca 1997, red. H. Jankowski, Poznań 1998.

²⁹ M. Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna, Kraków 2006, s. 221-222.