Kulikowski Nazwiska polskie7

Andrzej Kulikowski

Andrzej Kulikowski

half of the 17th cen tury. The rura! poor, farm laborers, tenant farmers, farm wagon drivcrs, farmhands and the like continued to use only their names, often using nick-names as well. This practicc was practicaUy only curtailed in the 19th century undcr the rule of the partitioning States, which introduced the surnante as a requirement.

* * »

The vast majority of the Polish gentry’s surnames originated as the names of their estates-either their an-cestral nests or holdings that were purchased later. Some clans, howevcr, began using their erest appcllation as their surnames. In this way there emergeda fairly big group of native surnames such as Belina, Bogoria, Cholewa, Ciołek, Dołęga, Doi iwa, Grzymała, Jasieńczyk, Junosza, Szeliga, Zaremba. In similar fashion, the surnames of many families of foreign origjn eame about, to mention only Achin-ger, Aksak, Amadcj, Bi ber Stein, Brochwicz, Glaubicz.

Crest names, which were often elan passwords or appellations, often gave rise to other forms. These in-cluded patronymics (in names which indicated that so-meone was the son of somconc elsc) as well as adjeeti-val forms. A great many surnames were dcrivcd from the Kur crest name, including Kurak, Kurek, Kurko-wski Kurowski, Kurski, Kurzewski. The Dąbrową crest gave birth to such surnames as Dqbrowicz, Dąbrowny and Dąbrowski. The Lis crest evolvcd into such surnames as Lisiecki, Liskowski, Lisowski. The Jastrzębiec crest produced the surnames Jastrzębccki, Jastrzębowski, Jastrzębski. From the Łada crest were derived the surnames Ładomirski, Ładowski, Ladzie.

Crest names also appeared in two-part surnames in the form of a by —name (nicknamc) as in Korab-Brzozowski, Luba-Radzimiński czy Pobóg- Malinowski. This practice became increasingly frequent in the Baroquc period (late 16th to mid-18th centuries) when it bccame ncccssary to distinguish among people bearing identical surnames although descended from different clans. In such names as Korwin-Piotrowski, Korwin —Kochanowski, Dunin —Borkowski and Dunin-Wąsowicz, the Korwin, Dunin or whatever indi-cates membership of a given elan.

After the Royal Republie was wiped off the map in the late 18th century, the mandatory surnames introduced by the occupying powers (Russia, Prussia and Austria) gave rise to a veritable avalanche of surnames ending in -ski. In Polish, such surnames suggested noble birth. The gentry automatically sought to end the resultant eonfusion and began adding their crest name to their sumame on a large scalę. The result was the rise of such surnames as Lis-Olszewski, Grzymała - Siedlecki and Nałęcz - Małachowski.

Crest names were added not only so noblemen co-uld distinguish themselves from commoners bearing popular names (such as Malinowski or Piotrowski), but also to nicknamc-type surnames which might suggest non —noble origin. These were cspccially widespread in Lithuania. In Old Poland they were often the objcct of ri-dicule, and amusing versified armorialscontaininglistsof nicknamc — type noble surnames were written. They were called „Books of the Lithuanian Species”.

(To be continued) dota wiejska, służba folwarczna, komornicy, fornale, parobcy itp. w dalszym ciągu używają tylko imion, często posługując się przezwiskami. Proces ten zakończy się praktycznie dopiero w XIX wieku pod rządami państw zaborczych, które wprowadzą przymus nazwiskowy.

* • *

Zdecydowana większość polskich nazwisk szlacheckich utworzona została od nazw posiadanych dóbr — gniazd rodowych lub nabytych później majątków. Część jednak rodzin przyjmowała jako nazwisko miano swojego herbu. Powstała w ten sposób stosunkowo duża grupa nazwisk rodzimych, takich jak: Belina, Bogoria, Cholewa, Ciołek, Doliwa, Dołęga, Grzymała, Jasieńczyk, Junosza, Szeliga, Zaremba. Podobnie uformowane zostały nazwiska wielu rodzin obcego pochodzenia: Achinger, Aksak, Amadcj, Biberstcin, Brochwicz, Glaubicz.

Od nazw herbów będących często proklamacją (zawołaniem) rodu, tworzone były również formy pochodne: patronimiczne (odojcowskic) oraz przymiotnikowe. Wyjątkowo dużo nazwisk powstało od miana herbu Kur: Kurak. Kurek, Kurkowski, Kurowski, Kurski, Kurzewski. Herb Dąbrowa utrwalił się w nazwiskach: Dąbrowiczów, Dąbrownych i Dąbrowskich. Herb Lis dał początek nazwiskom: Lisieckich, Liskowskich, Lisowskich. Iferb Jastrzębiec - Jastrzębeckich, Jastrzębowskich, Jastrzębskich. Herb Łada: Ładomir-skich, Ładowskich, Ładziców.

Nazwa herbu występuje również w nazwiskach dwuczłonowych (w formie przydomkowej), takich jak Korab-Brzozowski, Luba —Radzimiński czy Pobóg -Malinowski. Zwyczaj ten często praktykowany już w dobie baroku spowodowany był naturalną potrzebą rozróżnienia rodzin noszących identyczne nazwiska lecz pochodzących z różnych rodów. Natomiast w nazwiskach takich jak Korwin - Piotrowski, Korwin — Kochanowski, Dunin —Borkowski i Dunin —Wąsowicz nazwa herbu Korwin czy przydomek Dunin świadczy- o przynależności do jednego rodu.

Po upadku Rzeczypospolitej przymus nazwiskowy wprowadzony przez rządy państw zaborczych spowodował lawinowy wzrost nazwisk zakończonych na — ski i sugerujących szlacheckie pochodzenie. Wywołało to automatycznie kontrakcję ze strony szlachty odwiecznej, która gremialnie zaczęła dodawać nazwę herbu do swojego nazwiska. Powstają takie nazwiska, jak Lis-Olszewski, Grzymała-Siedlecki, Nałęcz—Małachowski itp.

Nazwę herbu dodawano nie tylko aby odróżnić się od plebejów noszących popularne nazwiska (jak Malinowski czy Piotrowski) ale również do nazwisk typu przezwiskowego, które mogły sugerować nieszla-checkie pochodzenie. Występowały one bardzo licznie szczególnie na Litwie. W dawnej Rzeczypospolitej były często przedmiotem drwin, układano nawet bardzo popularne herbarze - wierszowane spisy szlachty składające się wyłącznie z nazwisk przezwiskowych. Nosił)- one nazwę „Księgi rodzaju litewskiego”

(cdn.)