mozliwosc przewidywania i zapobiegania przymrozkow wiosennych i jesiennych

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie - Katedra Agromcteorologii

Temat: Możliwość przewidywania i zapobiegania skutkom przymrozków wiosennych i jesiennych.

Wśród wielu zjawisk meteorologicznych niekorzystnych lub wręcz szkodliwych dla rolnictwa na jednym z pierwszych miejsc wymienić należy przymrozki. Przymrozek jest to spadek temperatury powietrza poniżej 0°C, podczas gdy średnia dobowa temperatura jest wyższa od 0°C. Zjawisko to występujące szczególnie w okresie późnej wiosny lub wczesnej jesieni, może być dla wegetacji - w sadach lub warzywnikach - bardzo niekorzystne, doprowadzając niekiedy do zniszczenia całych plantacji cennych upraw.

Ze względu na genezę można przymrozki podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1.    Przymrozki adwekcyjne

2.    Przymrozki radiacyjne

Przymrozki adwekcyjne związane są z adwekcją czyli napływem nas chłodnego powietrza. Jako przykład takiej zimnej masy powietrza można wymienić powietrze arktyczne, które u nas zawsze wywołuje spadek temperatury. Ponieważ napływ powietrza obejmuje zawsze duże przestrzenie i masa taka ma dość znaczny zasięg w kierunku pionowym, przymrozki adwekcyjne występują na dużych obszarach, niezależnie od czynników miejscowych oraz mają znaczny zasięg pionowy.

Przymrozki radiacyjne wywołane są nocnym wypromieniowanicm ciepła z powierzchni gruntu. Wskutek tego zjawiska powierzchnia wypromieniowująca ciepło znacznie się ochładza, od niej zaś ochładza się przyległa warstwa powietrza.

Obydwa rodzaje przymrozków mogą wystąpić niezależnie od siebie, ale najczęściej występują łącznie i mamy wówczas do czynienia z przymrozkiem adwekcyjno-radiacyjnym. Napływ zimnego powietrza stwarza szczególnie korzystne warunki do wy-promieniowania ciepła z gleby - zwykle powietrze to zawiera małe ilości pary wodnej, wszelkiego rodzaju pyłów, małe jest zachmurzenie. W związku z tym spadek temperatury spowodowany adwekcją wzmagany jest jeszcze dużym wypromieniowaniem ciepła z gleby.

P rze widywa n ie przy mrozków

Przewidywanie przymrozków adwckcyjnych opiera się na analizie map synoptycznych. Sprawą tą zajmuje się służba pogody 1MGW - i sygnalizuje nadejście chłodnych mas powietrza w komunikatach o pogodzie.

Aby przewidzieć wystąpienie przymrozku radiacyjnego, należy dobrze znać warunki lokalne, które w znacznym stopniu przyczyniają się do jego powstania. Do czynników lokalnych, które warunkują powstanie zjawiska należą: rzeźba terenu, rodzaj i stan gleby, pokrycie roślinne.

Miejscami często nawiedzanymi przez nocne spadki temperatury są tereny niżej położone, pozbawione możliwości odpływu powietrza. Mogą to być np. doliny, kotliny oraz wszelkie inne formy terenu. Do takich obniżeń zimne powietrze spływa jak woda z okolicznych wzniesień zajmując najniższe położenie. O ile brak jest odpływu, może ono zalegać dość długo, tworząc tzw. zmrozowiska. Podobne zjawisko obserwujemy także na polanach leśnych.

Gleby o małym przewodnictwie cieplnym wpływają na częste spadki temperatury. Wskutek nocnego wypromicniowania ciepła ich powierzchnia silnie się oziębia, gdyż nie na dostatecznego dopływu ciepła z głębszych warstw gleby. W związku z tym nad powierzchnią gleb suchych przymrozki bywają silniejsze niż na glebach wilgotnych. Także tereny bagienne, gdy w czasie suszy podeschną na powierzchni stają się podatne na silne ochładzanie.

Gęsta i zwarta roślinność niska powoduje obniżenie się temperatury, ponieważ występuje duża powierzchnia promieniująca ciepło, a ponadto dużo ciepła roślinność taka zużywa na parowanie. Dlatego to na łąkach temperatura powietrza w nocy noże być niższa od temperatury nad terenami nic pokrytymi trawą o 2-3°C.

Oprócz wyżej wymienionych czynników lokalnych sprzyjających wystąpieniu przymrozku, duży wpływ ma także aktualny stan pogody. Przy pewnych sytuacjach pogodowych istnieją szczególnie dobre warunki do dużego wypromicniowania nocnego, a co za tym idzie, do spadku temperatury. Takie typy pogody cechują się:

1.    brakiem chmur, zwłaszcza niskich;

2.    małą wilgotnością powietrza;

3.    brakiem wiatru;

4.    dużą przezroczystością powietrza;

5.    spadkiem temperatury powietrza po południu;

6.    wzrostem ciśnienia atmosferycznego.

Dysponując danymi ze stacji meteorologicznej możemy zastosować jedną z metod służących do przewidywania wystąpienia przymrozku:

1. Metoda Michclsona

Polega na określeniu prawdopodobieństwa przymrozku na podstawie temperatury punktu rosy. Po odczytaniu temperatur na psychrometrze o godz. 13⁰⁰ w tablicach psychrome-trycznych znajdujemy odpowiadającą im temperaturę punktu rosy. O ile jest ona wyższa od 0°C o około 2-3°C - prawdopodobieństwo wystąpienia przymrozku jest niewielkie. Jeżeli jest niższa od 0°C, proces kondensacji pary wodnej w powietrzu nastąpi już po wystąpieniu przymrozku i jest on bardzo prawdopodobny.