niewolnicy02

17<> J. krzynOwek (21

G.4..71:... l£xercitoria locum hubę i um pater rbminusve ffiium Servumve magistrum >:avis praejtosuerii, e( € u id cum m eiwt tri grufia ad praeposints fuent gestum c-rit.

D. 14.1,1.7 (Ulp. 21? c.did.), bh.n autem w omul causapraetar dat in ixerci!orem actiunem. nyfeiusrei nomine,t dus Ihiptaeposilusfuc-ril*...

Z obu przytoczonych źródeł wynika, że <u do c.rcrcitoriu przysługuje przeciwko cacrcilorowi, o i \c czyn i r>Śi: du kun ar.a przęzmagister nans została dokonenu dus rei nomine ? grana. causa). c. ius praepostws fuerlt (sc.

t;o^ff której prowadzenie po¹ :rzono praspositu . Jej treść stanowią ptzede wszystkim typowo czynności, które służą osiąga nu zysku w danym rodzaju aktywność; kupieckiej. Zakres prarpositio wyni cający z rodzaju negmiutrt meże być uzupełniony innymi czynnościumi. które są knnircznie bądź naturalnie związane zdokonywaniem tych typov ych lub wynikają z rodzaju. wielkości: normalnego wykorzystania przedsiębiorstwa, w tym przypadku stmku. Trrść konkretnego praepostlio nie byłab* do końcu zdeterminowana i podlegała każdorazowo interpretacji wiążąi ej dokonaną czynność z, w danych warunkach, określonym; potuebam żeglugi. Wstępnie możno stwierdzić, że w określeniu treści i granic prerpositio konkurowały :rzy elementy, mianowicie: ioaix pmepnsitiwis, rodź ij negotiatia, oraz wyraźna <lek!araqa wo.i udzielająccgo pruepasiiio. Ich i .omhinacju w konkretnym przypadku decydowała o treści pruepasitib.

Przy actio exe.rcit:tia lotus pruepusdionis 3-anowi statek. Jak wynika z przekazanej przez Ulpiana definicji m.n., ten zslatni musiał rzeczywiście objąć swoią funkcję i to faktycznie na statku'*.

⁴ Także Ulp. D.I4,1,1.8: nn rfurnoml.no'ildealer ge tum?, adusumciusrei, tnęuant praepasttuf esi. Analogiczna wypowiedź Ulpiana przy < ctro institoria w I) 14J.5.11128 odeó.y. Mer tamta orrne. ąuoae.um institon-geritur. ab igat fum tful praeposuit. ud '.ta, ii eius rrJ grado. ad praeposttuffutra, coraraetum n ...: Por. także Ci.4.71; J.4.7,2.

*    Terminem negottatio w żródluch prawniczych ozn icze się prowadzenie działalności goapodarczei, II. U e u m a n n - F.. S e c k c l. Hak dsxlkory nrgotiatio.. i ; Uwagi iw temat .jregotłatto i .zysku'* jako prawnie:ym kryterium wyodrębniania działalności kupieckiej zcb. F. Gall n, Mcgytioifo c mutamenU ąiwiditi ad mendo romanc, w: Inprcnddorralua c diritto uclfespei ier fa slorica. a cura di Matlco ?da::imr, Palermo 1992. s. I33 i n

*    Zob. przypis J.

D. 14,1,1,1: (Ulp. 28 ad ed., Magistrum navis accipere debemiu, cut tntius navls cura mandole csr.

Według określenia Ulpina za m.n. powinno się uznać taką osobę, której powierzono trura statku⁸. Termin cura jest najczęściej w literaturze rozumiany jako ..kierowanie”, „prowadzenie"’. Takie rozumienie tego terminu kładzie akcent na rolę magistra jako osoby odpowiedzialnej za sprawność nawigacji i kierowanie statkiem. Czasownik curare¹³ wskazuje raczej ua zadanie n:in. - jako osoby odpowiedzialnej za prowadzenie statku przedsiębiorstwa - troskę o jego zdolność do wypełnienia i realizowania celu, do

znaczenie jako określona jednostka handlowa należąca do przedsiębiorstwa exercitora. Wyrazem tej przynależności hyca właśnie figura m.n., który na statku ucieleśniał, reprezentował, i wyrażał bezpośrednio interesy samego cxercitora, Kontrahenci dckcnując czynności z m.n. kierowali się zaufaniem domajątku i osoby armatora, stąd na pierwszy plan wybijało się zagadnienie

handlnweee. natomiast n „ , ,____________ __t_____,.,,_r________

luitor. którego Imikuje techniczne były ściśle oddztdonae od kompetencji >..... . ,

skiycykowa! A Ci u a r i n o, ,Magistc-“e gubernator wis', Labco 11 (1955) s. 2^-2. Ponieważ zadanie, jakie mia! do Spełnienia^- gubernator nie pociągały za sobą konieczności zawierania kontraktów z. osobami trzecimi, i nic rodziły obciążeń ćia excrcitoia, dla naszych rozważań zagadnienia podziału obowiązków nu rzymskim statku ma mniejsze znaczenie

^! Na uwagę zasługuje hipotezaT. C h i u s i. lemtwirtschajlichs Tailgkeit undacn-j uwitpria, ZS$ (I991)s. 171. Autorka w powierzeniu vilietu zarządzenia (teras colere.), będącym jej zdaniem samodzielną normą praepositio, widzi upoważnieras v!ftnu do zawiei?n ?. czynności koniecznych do zapewnienia dagłokci i sprawności organizacyjnej vi/,« (zukup natzęczi, ubrać, żywności ftp.). Jest to przypadek o tyle ciekawy, żc odrywałby praepositio od jego charakteru hondlowcgo, zakres praeimsith wynikałby całkowicie z locum praeposUhnh.

łjHęga Głosy Accursiusza (Acc.G.

yigaija pozostawała w retach eksperta z

n dais.

>. F. D c M a

'iercilor, NNDI, VI, t

Występuje w żióilłacfc prawniczych również w znaczeniu „Mulic. Sorgfalt surf’ tlwas vt:ivr:idm, besergen. np. curare negetiu ■Jicuius (1) '.0,3.14.1; D. tł.l.Jpr.) jructus (D.24,3./,9), arbores (D 25,l_1pr.), agi os (D.32.6S,1), cm (D. 32.60,3). icstimenta (D.47,2;: 2;ir.j, H 1J e u m a n n - E. S e c k s L Hatdic.ricon, s. v. -ururr. s. 115. W źródłach nieprawniczych termin cura przyjmuje dwa znaczenia - szerokie, równoważne dffl&tnria i węższe - konkretne odnoszące «ę do określoansj res, gdzie wyraża stały wysiłek zgodny z naturą rzeczy, którego celem jest u!i/.vm«nic rzeczy w' ,ianie zapewniającym maksymalny przychód z tej wazy. CM M o sc h et 11, opcit.. s. <5? i n.. tam źródła i dals/p. lit.

■ Rocco.Lc rssp>jnsabii!tc' degliarmat ortneldir.ttoromany, w: Giiuhjimdcnza llahana 4 ( 898), s. 301, w/g którego „cura auYiis unmistc nella gestionc economica dslla nave^: ; M a ( f c i Armator,? w: FU. tli. s 10, wianiem którego magister navU jest postn uKa naye, colui ehe ne cura in particclarc 1’aRunistrazioHs. agendo per

•• cyt-:

:.M. M o

. 17; 65 i