niewolnicy07

186 J. KRZYMÓWEK '12]

„ważnie”⁵⁰. Pozostaje to w zgodzie z użyciem utiliter w takich wyrażeniach jak utiliter iegare czy utiliter stipulari. Pugliese ’ odnosi responsum Juliana do sytuacji, w której magister navis oświadczył pi ».y zawieraniu pożyczki, akie będzie jej przeznaczenie i cel ten został t:m ny za zgodny z pracpositio] problem powstał, ponieważ exercitor zakłada . że istnieje konieczność, aby wierzyciel udowodnił faktyczne wykorzystań c pożyczonej kwoty zgodnie z deklarowanym przeznaczeniem. Julian odro cił założenie ezercitora r opowiedział się za rozwiązaniem proponowanym irzez Ofiliusa. Uznaje jednakże za niewystarczające samo oświadczenie n.ll. Wymaca ponadto, aby wierzyciel miał podstawę do zaufania m.n., zn., aby statek znajdował się

wierzyciela, ale musi się o \ opierać na cici lentach obiektywnych, które usprawiedliwiają jej istnienie'^:. W rozwinięciu tekstu, pochodzącym prawdopodobnie od Afrykar.usa, jurysta stawia < odatkowe wymagnma. Pożyczona suma powinna pozostawać w relacji do tej potrzebnej na przeprowadzenie remontu. § 1 powiada explicitc iiiąuam diligendam in go (re) 'creditorcm debere praestarel

Zdaniem Lcngo³'’ z tekstu wynika, że pożyczkobiorca udzielił gwarancji n przeznaczeniu pieniędzy na naprawę statki. ale nie ma w nim wyraźnego stwierdzenia, że w Irj sytuacji exerct.‘o^r po io3: odpowiedzialność. J jl.au - w/g aktualnej redakcji tekstu - opowiedział' iy się za rozwiązaniem bardziej rygorystycznym niż Ofilius i Pcdius. Lon ,o*^w zgadza się /. opinią De Mar lino, źc rozwiązanie Juliana odznacza ? ę większą subtelnością w rozwiązaniu problemu. Stwierdza jednak, żc C s Martino, zakładając: wymóg ; istnienia obiektywnej konieczności naprav y statku, przypisuje juryście | kryterium, o którym w tekście nic ma mowy Caullo, jego zdaniem, dotyczy . przeznaczenia pożyczki na cele wykonania r uprawy. Jurysta nie wapomir.u j natcmiuMi nic o jej konieczności, czy oszac iwaniua jej kosztów, od czego ; miałaby być uzależniona wysokość pożyczonej kwoty. Zdaniem Len go⁴¹ tekst dozna: w tymi miejscu daleko idącej i igerencji kompilatorów, która doprowadziła do istotnej zmiany jego treści Komplitorzy mieliby skorygować recte w tekście oryginalnym wstawiając na jego miejsce utiliter. Julian stwierdzałby jasno w zgodzie z istotą prtw.j usitio i jej konsekwencjami, źe jeżeli naprawy w rzeczywistości trzeba by o przeprowadzić, to pożyczka

5. 320.

³⁶ VIR w. uiHitcr agerc; «. P u g! i e s c, / i 'roni di actio eserdicria. *. 320; . hipotezęlępotwierdzająbadani?. D.Daubi. Vi ^,;.terage^re,IURA 11(1960),s.70;n„ • utiliter egei c nie oznacza w języku prawników c :lio ulilli, lecz właśnie wsko2Uje na j muśłiwott skutecznego z szansą na uzysknn o korzystnego wyroku lądowego i działania dta osoby /amcresowancj. ^s; !n tema di actio exercltorta, s. 370 ^3K G. P u g 1 i cse. In rona di actio excrciwn i, s ^3? Ci. L o p. g o, Stndi Scherilki, II. s. 593.

^4U furie s. 593.

⁴ Tamże. s. 594.

/.ostała zawarta prawidłowo i wierzyciel może się zwrócić przeciwko nAtrcitot. Jego /daniem⁴¹ Julian odrzucałby wyjątek od zasady, który nakładałby na wierzyciela ciężar udowodnienia, że pożyczone pieniądze zostały w rzeczywistości wydane r«a naprawę statku. Jego prawo do wniesienia skarg; powstawało od chwili zawarcia kontraktu i wykazania obiektywnego faktu (z którym współbrzmiała treść cautioj, że pieniądze są przeznaczone na napraw^ rzeczywiście istniejącej szkody, a zatem na obiektywne potrzeby przedsiębiorstwa morskiego.

Należy zgodzić się z Puglicsc, że w zreferowanym przez Alrykanusa stanic faktycznym ca\'ere nabiera ogólnego znaczenia nic wvraża techniczni kt/usA/yyji aiypuiay); gwunincyjacj. uznacza to, że zarówno !ex u Ofiliusa jak i cuvnre. w rozważanym tekście stanowią klauzulę w umowie pożyczki. W tej klauzuli ntognier ncvis oświadcza, że pożyczanej kwoty potrzebuje na remont statku, na którym jest praeposiius. Złożenie lego oświadczenia w formie stypulacji jest możliwe, ale nic zmienia w niczym sytuacji wierzyciela, gdyż. me interesuje go możliwość postępowania przeciwko magister nav:s, n.r. actio przeciwko excrcitprowi. a ten odpowiada, gdy istnieje zwiącek między dokonaną czynnością a praepositio. Problemom, który rozstrzyga juiysta, jest rozmiar ciężaru dowodu jaki spoczywa na wierzycielu: czy powinien on udowodnić, że pieniądze zostały rzeczywiście wydane na naprawę statku, czy też wystarczy udowodnić jedynie iune okoliczności. Jjlian odpowiada wystarczy, aby wierzyciel udowodnił, że w chwili zawierania kontraktu pożyczki statek wymagał naprawy W takiej sytuacji niezależnie od dalszych losów pożyczonej sumy przeciwko exer-eitorowi przysługuje actio**. Z rozstrzygnięcia Juliana wynika, że dla przyznania powództwa wierzydrJowi decydujące, jest nic oświadczenie ntuguter r.avis (jak. u Ofiliusa). lecz ubicktywna przesłanka konieczności przeprowadzenia remonlUf .siniejąca w chwili zawarcia kontraktu. Tę właśnie ukoliczuość musi udowodn-.ć wierzyciel zwracający się przeciwko armatorowi z actio exerc:toria. Dalsza część respof\sum to uzasadnienie podjętej decyzji. Jurysta uważa za zbyt da cko idący obowiązek udowodnienia prze/ wierzyciela, że pieniądze zostały rzeczywiście wydane na remont statku zmuszałoby to wierzyciela do osobistego nadzoru nad remontem statku. Od wierzyciela wymaga się jedynie, aby był świadom, że pieniądze są pożyczane na remont statku, czyli cel mieszczący się w granicach praepositio. W tym miejscu widać rtS/nicę zapatrywań między trzema jurystami rozpat-mjącyini kwestię pożyczki zaciągniętej przez magister r.auis. Dla Pediusa związek między pożyczką a praepositio istnieje wtedy, gdy pieniądze ⁴¹ Tamże. s. 594.

*■ Utiliter actusum użyte prze/ Juliana w tek kie nic oznacza działania przy pomocy ttefio uf/tir. lec/ działanie pi a wre uzasadnione i skuteczne; I). D a u b e, Otifiiur ogrre.