Obraz9 2

uwaga

podsumowująca

pojęcie stosunku prawnego

dziedzina ta nie ma długiej tradycji. Termin „prawo socjalne" pojawił w piśmiennictwie na początku lat 90. XX w. Obrazował zmiany, jakie dokonały się w sferze zabezpieczenia społecznego. Reformy społeczno-gospodarcze spowodowały powstanie nowych świadczeń, które nie dały się bezspornie zaklasyfikować do żadnego z podsystemów zabezpieczenia społecznego (ubezpieczeniowego, zaopatrzeniowego, pomocowego)¹⁸. Przykładem takich rodzajów wsparcia były świadczenia dla bezrobotnych. Prawo socjalne może pomieścić te formy pomocy, które wykraczają poza zakres zabezpieczenia społecznego, jednakże nie jest ono powszechnie akceptowane jako niezależna gałąź prawa. Poglądy w tej dziedzinie utrwaliły się w doktrynie niemieckiej, w związku z uchwaleniem kodeksu prawa socjalnego. Mimo kodyfikacji prawo socjalne bywa zaliczane do szeroko rozumianego prawa administracyjnego, dlatego stosuje się również nazwę socjalne prawo administracyjne. Na tę gałąź prawa składają się zakresy normowania dotyczące: ubezpieczenia społecznego, odszkodowania socjalnego, pomocy społecznej, zmniejszenia obciążeń z tytułu posiadania rodziny, zasiłków mieszkaniowych, pomocy młodzieży, integracji osób niepełnosprawnych oraz pomocy w kształceniu i aktywizacji zawodowej¹⁹. Prawo socjalne można pogrupować w trzy podsystemy: przezorności, odszkodowania socjalnego i wyrównania socjalnego. Pierwszy obejmuje ubezpieczenia oraz zaopatrzenie społeczne i zajmuje się przewidywaniem zdarzeń ryzyka socjalnego i przygotowaniem na ich następstwa. Celem podsystemu odszkodowania jest równoważenie szkód w myśl zasady solidarności społecznej. Natomiast podsystem wyrównania socjalnego przewiduje udzielanie pomocy w sytuacjach szczególnych, społecznie uzasadnionych. Składają się na niego wsparcie socjalne i pomoc społeczna²⁰.

Pod względem funkcjonalnym zaliczenie pomocy społecznej do prawa socjalnego wydaje się najwłaściwsze. Jednakże klasyfikacja taka budzi zastrzeżenia. Choć w polskim systemie coraz częściej dostrzega się potrzebę wyodrębnienia prawa socjalnego, to na razie nie ma ono statusu niezależnej gałęzi prawa. Obecnie jest to nowa dziedzina, nie w pełni ukształtowana, ciągle blisko związana z prawem administracyjnym. Ostatecznie prawo pomocy społecznej można uznać za część prawa socjalnego, które należałoby łączyć z prawem administracyjnym²¹.

2.3. Stosunki prawne pomocy społecznej

Stosunek prawny wykorzystywany jest często w doktrynie prawa jako tzw^f. pojęcie-narzędzie służące do scharakteryzowania określonej gałęzi prawa

¹⁸ H. Szurgacz, Prawo socjalne w latach 1989-1999. Kilka uwag o kierunkach roziooju (w:) Prawo pracy a wyzwania XXI wieku. Księga jubileuszowa Profesora Tadeusza Zielińskiego, red. M Matey-Tyrowicz, L. Nowacki, B. Wagner, Warszawa 2002, s. 530.

¹⁴ H. Szurgacz, Zarys prawa socjalnego w RFN. Część ogólna kodeksu socjalnego, PiZS 1983, nr 7, s. 39.

^a' H.F. Zacher, Zarys prawa socjalnego Republiki Federalnej Niemiec, Warszawa 1985, s. 14,

■' Zob. A. Żukiewicz, Prawo socjalne w systemie prawa stanowionego - przykład polski, Pol. Spoi. 2003, nr 2, s. 8.

-ri^rmi-r a-w

trać >* >sania

36