Obraz6

obu zdjęciach znajdowały się na jednej prostej. Prosta ta musi być równoległa do prostej poziomej, przechodzącej przez środek okularów stereoskopu zwierciadlanego. Następnie przesuwamy jedno ze zdjęć w stosunku do drugiego w taki sposób, aby w polu widzenia lewego i prawego okularu stereoskopu znalazły się te same elementy stereogramu. Najlepiej, jeśli przy zgrywaniu zdjęć wybierzemy punkty dobrze widoczne i charakterystyczne, np. most, skrzyżowanie dróg, pojedynczy dom lub drzewo. Tak usytuowane zdjęcia utworzą model przestrzenny obserwowanych przez okulary stereoskopu zdjęć. Obraz stereoskopowy obserwujemy dopiero po jakimś czasie od momentu zgrania zdjęć pod stereoskopem. Zwykle przystosowanie oczu do obserwacji modelu przestrzennego nie trwa dłużej niż 1 minutę. Ułożone prawidłowo pod stereoskopem zdjęcia powinny być zabezpieczone przed najmniejszą nawet zmianą położenia. Najczęściej stosuje się specjalne obciążniki lub przykleja się zdjęcia do kartonu, na którym rozstawiony jest stereoskop. W celu obserwacji całego obszaru z modelem przestrzennym należy przesunąć stereoskop równolegle i prostopadle do osi zdjęć. Jeśli model stereoskopowy zniknie, oznacza to niewątpliwie, że stereoskop został niewłaściwie przesunięty (nastąpiło skręcenie).

Treść geologiczną, jaką odczytujemy ze zdjęć lotniczych pod stereoskopem, można rysować bezpośrednio na zdjęciu lub na specjalnej kalce tzw. astra-łonie, którą nakładamy i przyklejamy do zdjęcia.

9.3. Elementy rozpoznawcze

Elementami rozpoznawczymi zdjęć lotniczych, które umożliwiają dokonanie wydzieleń geologicznych, są:

a)    model stereoskopowy (przestrzenny), pozwalający na odczytanie charakterystycznego zarysu interpretowanych form w płaszczyźnie poziomej -co widać już na pojedynczych zdjęciach - oraz ich kształtu w płaszczyźnie pionowej, co obserwujemy na stereogramach pod stereoskopem,

b)    f o t o t o n , czyli stopień intensywności zaszarzenia wydzielanych pól na zdjęciu.

Niewątpliwie najważniejszym elementem rozpoznawczym zdjęć jest model przestrzenny, który umożliwia interpretatorowi, przez wnikliwą analizę rzeźby terenu, na dokonanie poszczególnych wydzieleń charakterystycznych form morfologicznych. W pewnym stopniu elementem ułatwiającym czytanie treści geologicznej zdjęć może być występowanie roślinności, sieci rzecznej czy charakter dróg polnych. Szata roślinna pozwala na interpretowanie obszarów, gdzie działalność ludzka nie naruszyła naturalnych warunków występowania roślinności. Ogólnie jednak należy stwierdzić, że roślinność utrudnia interpretację. Dotyczy to przede wszystkim terenów pokrytych lasami I i nieużytkami. Pola uprawne są obszarami o dość dobrych warunkach interpretacji, jeśli zdjęcia były wykonane w jesieni lub na wiosnę, t/.n. wtedy, gdy roślinność jesl słabo rozwinięta.

Pewnych informacji o rodzaju podłoża obszarów czwartorzędowych mogą dostarczyć polne drogi. Z reguły drogi rozwinięte na podłożu spoistym biegną po powierzchni terenu lub są wcięte w podłoże, ale najczęściej mają jedną nitkę. Natomiast drogi występujące na obszarach piaszczystych są w wielu punktach rozwinięte palczasto w kilka nitek.

Innym dodatkowym elementem rozpoznawczym zdjęć jest zagęszczenie i charakter sieci rzecznej. Obszary zbudowane ze skał sypkich są przepuszczalne. Wody opadowe przesiąkają przez nie szybko i zasilają wody podziemne. Dlatego na takich obszarach sieć rzeczna jest uboga. Zupełnie inaczej kształtuje się ona na obszarach występowania skał spoistych. Skały ilaste i gliniaste są słabo przepuszczalne lub nieprzepuszczalne. Charakteryzuje je również mała odporność na erozję. Z tego powodu opady atmosferyczne spływają powierzchniowo, stosunkowo szybko, żłobiąc rozgałęzioną sieć cieków. Tak więc z analizy samego charakteru sieci rzecznej można wyciągnąć ogólne wnioski o budowie geologicznej obszaru.

F o t o t o n ma mniejsze znaczenie przy fotointerpretacji. Zależy on od bardzo wielu czynników i jest zmienny nawet dla tych samych form morfologicznych. Fototon zależy przede wszystkim od: wilgotności skał, barwy fotografowanego obiektu geologicznego, nasłonecznienia, materiału fotograficznego i jego obróbki oraz zastosowanego filtru. Jednak pomimo tak znacznej zmienności fototonu można przypisać niektórym skałom pewne stopnie zasza-rzenia zdjęć. I tak:

a)    skały sypkie: żwiry, pospółki, piaski mają fototon jasny,

b)    skały spoiste mają fototon szary do ciemnoszarego (iły),

c)    obszary lessowe mają fototon ogólnie szary, na tle szarej masy jaśniejsze plamki,

d)    torfy, namuły organiczne mają fototon od ciemnoszarego do prawie czarnego,

e)    scementowane skały okruchowe: zlepieńce, piaskowce mają fototon jasny lub jasnoszary,

1) scementowane skały okruchowe: łupki ilaste, mułowce mają fototon szary lub ciemnoszary,

g)    skały chemiczne: wapienie, dolomity — jasnoszary,

h)    margle — szary,

i)    skały metamorficzne poza marmurami, które dają tony jasne, mają foto-tony ciemne (szare i ciemnoszare),

j)    skały magmowe mają tony również ciemne.

9.4. Ogólne zasady fotointerpretacji

Wszystkie omówione wcześniej elementy rozpoznawcze zdjęć lotniczych należy wspólnie rozpatrywać i uwzględniać przy fotointerpretacji, przypisując decydującą rolę rzeźbie terenu. Interpretacja zdjęć lotniczych polega na prze-

93