Obraz53

Mgtoda sytuacyjna

Metoda ta. zbliżona do metody przypadków, polega na wprowadzeni» uczniów w jakąś złożona sytuacje, za której takim lub innym rozwiozą. niem przemawiają jakieś racje „za” i ..przeciw". Zadaniem uczniów jest zrozumieć tę sytuację oraz podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Ta złożona sytuacja zwykle dotyczy jakiejś instytucji, niezbędne jest więc poznanie przez uczniów opisu tej instytucji i zasad jej funkcjonowania. Ze względu na dużą zazwyczaj dokładność i znaczną objętość tych opisów metoda sytuacyjna jest nudna w realizacji. Wymaga przygotowania opisów wraz z załącznikami w postaci tablic, schematów, projektów zmian, co stanowi trudność techniczną. Trudności merytoryczne wiążą się z potrzebą wnikania przez uczniów w sytuacje dla nich nowe, z reguły nie nawiązujące do ich doświadczeń, a przy tym wymagające dojrzałego osądu i rzeczowych decyzji, jak również przewidywania ich skutków.

Z tych to względów trudno byłoby oczekiwać stosowania metody sytuacyjnej w szkole podstawowej na skalę szerszą. Jest to metoda nadająca się do wprowadzania w szkołach średnich i wyższych, przede wszystkim zawodowych, gdzie uczniowie i studenci często mają do czynienia z mniej lub bardziej złożonymi sytuacjami w produkcji, handlu, spółdzielczości, oświacie¹ i w wielu innych dziedzinach. Jednocześnie tam metoda sytuacyjna szczególnie sprzyja przygotowaniu do zawodu, zarówno przez to. że umożliwia spojrzenie na instytucję czy przedsiębiorstwo jak na system, jak i przez to. żc nadaje się do rozwijania myślenia alternatywnego i twórczego stosunku do rzeczywistości.

Giełda pomysłów

Metoda ta nosi też nazwę burzy mózgów, co jest dosłownym tłumaczeniem nazwy anglosaskiej brainsiorming. Polega ona na zespołowym wytwarza-niu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania, przy czym chodzi w niej o to, aby zespół rozwiązujący to zadanie wynalazł jak najwięcej pomysłów nowych, niekiedy najbardziej zaskakujących, co stwarza atmosferę swobody^-i współzawodnictwa. Dopiero po zebraniu wszystkich pomysłów poddaje się je ocenie zespołu, stąd metodę tę traktuje się właśnie jako metodę odroczonej oceny. Zapobiega to hamującemu wpływowi oceny, który pojawia się zwykłe wtedy, gdy dokonuje się jej zaraz po pierwszym pomyśle. Jak widać, giełdapomysłów opiera się na wyłuszczonych w rozdziale jedenastym podstawowych ogniwach procesu rozwiązywania problemu, obejmujących:

-    wytwarzanie sytuacji problemowej,

-    wytwarzanie pomysłów. '

-    sprawdzanie, wartościowanie i wybór pomysłów najlepszych.

Metodę brainsiorming po raz pierwszy zastosował A.F. Osbor ne w roku 1939. Spotkała sif ona z dużym zainteresowaniem i szerokim przyjęciem. Zamiast zabierających wiele czasu nialo konkretnych dyskusji, wprowadziła rozwiązywanie interesującego daną grupę problemu, trwające od kilku do kilkudziesięciu minut. Efektywność tego rozwiązania jest tym większa, im większy

stopień fachowości i im bardziej wyrównany poziom reprezentuje dana grupa. Za jej optymalna wielkość przyjmuje się zazwyczaj liczbę 10 osób. możliwe jest jednakże stosowanie tej metody i w grupach większych. W szkolnictwie znaczenie giełdy pomysłów z powyższych względów jest ograniczone, podobnie jak metody sytuacyjnej.

Mikronauczanie

Jestlometoda twórczego uczenia sie złożonych czynności praktyczny eh, Jfrzczegól nie spopularyzowana w procesach kształcenia kandydatów na nauczycieli. Stosuje się ją w małych, kilkuosobowych grupach, które najpierw obserwują odpowiednio wybranyJjagmenL lekcji szkolnej, tnvający_od'520 minut, a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby z kolei_ jeden z członków grupy mógł przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów, już w ulepszonej wersji. Analizę i ocenę ułatwia nagranie lekcji za pomocą magnc> towidu, co umożliwia eksponowanie jej w całości lub we fragmentach w czasie dyskusji. Przy ponownym przeprowadzeniu lekcji nagrywa się ją ponownie, po czym analizuje się ją i ocenia. W ten sposób metoda ta umożliwia względnie szybkie i precyzyjne opanowanie wybranych czynności nauczycielskich.

Mikronauczanie sprzyja wdrożeniu do tworzenia pomysłów dotyczących racjonalnego nauczania i uczenia się opartych na myśleniu dywcrgencyjnym całej grupy uczestników. Przy tym rzecz nic kończy się tylko na pomysłach, łccz ma swój ciąg dalszy i uwieńczenie w postaci przeprowadzenia fragmentu lekcji przez wyznaczonego w ostatniej chwili jednego z. uczestników. Tę to metodę można oczywiście stosować w procesie grupowego uczenia się np. języków obcych lub różnych złożonych czynności wytwórczych, zwłaszcza w średnich i wyższych szkołach zawodowych.

Gry dydaktyczne

Metoda gier dydaktycznych ma wiele odmian. Ich w spoin ą_c e ehę s t a ngw i obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Zabawa jest działaniem wykonywanym dla przyjemności, którą sama sprawia, stanowi więc. właśnie przez to czynnik szczególnie pożądany w toku uczenia się. Zabawa to główna forma.aktywności dzieci do czasu pójścia do szkoły, uczniowie zaś i dorośli zajmują się nią na ogół w czasie wolnym od nauki i pracy. Wszakże i w obu tych formach aktywności — i nauce, i pracy - mogą pojawiać się elementy zabawowe.

Istnieje wiele różnych teorii zabawy. Pierwszą z nich stworzył Friedrich W. A. Froehcl. traktując zabawę jako przejaw potrzeby samowyrażania się dziecka. Spośród wielu innych teorii najhardziej znane są: teoria wytchnienia po działalności niezahautłwęi -M. Lazarusa. teoria nadmiaru energii - Herberta Spencera, czy teoria ćwiczenia funkcji w celu przygotowania się do walki o byt - Karla Groosa. Według współczesnych poglądów zabawa pełni wiele funkcji. Umożliwiając zaspokajanie indywidualnych potrzeb i zainteresowań, jednocześnie ułatwia dziecku wchodzenie w życic społeczne, poznawanie meczy wisto* ści i przystosowanie jej do własnych potrzeb. Spośród wielu klasyfikacji za Ki w zu iu|banlzicj właściwą można przyjąć ich podział na zabawy funkcjonalne, tematyczne (w granie roli), konstrukcyjne oraz gry dydaktyczne, sportowe i wojenne. Podział ten nic ma charaktem rozłącznego.

Obok terminu zabawa istnieje w języku polskim termin gra. Jest gra taką odmianą zabawy która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguL Przyzwyczajając do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco-wychowu jące: służy procesowi poznania, uczy po-

265

1

Interesujący przykład zastosowania metody sytuacyjnej w kształceniu nauczycieli przedstawia K. Kros* wski w pracy Kształcenie w szkole wyiszej. Warszawa 1973. PWN.