Obraz18

o i E—j rh cdów dydaktyczno-łTclOTWCiydi" (LewowicJa. 1977. s. 53). umiejętność zdaby-»via łtoKrfci i posługiwania się nimi⁴, wpływ środków dydaktycznych, organizacji nauczania Czy ■frun aiTiin szkól (Maziarz. 1976) oraz koszta kształcenia (Denek. 1980). Zdaniem ostatniego autora. jckhYWTiołf kształcenia przejawia się w uzyskiwania coraz lepszych wyników naucza-ab - w tym samym lub krótszym niż dotychczas okresie - przy zastosowaniu coraz bardziej racjonalnych metod > środków dydaktycznych. Poczynania te nie powinny przekroczyć rozsądnego pnńnm wzrostu    (1980. s. 61.62). Do tych rozważań dołączą swój glos B. Żechowska.

rozpatrując takie składniki efektywnego działania, jak mechanizmy motywacyjne, determinaty osobowościowe, wysoki poziom kwalifikacji zawodowych oraz jasno określone cele i zadania pedagogiczne. Składniki te kojarzy z odpowiednimi .wyznacznikami". zakłada jednak, iź wyznaczniki le maj* relatywny charakter (1982).

Ma jąc na uwadze ten dyskusyjny ciągle sposób wyjaśniania pojęcia efektywności. można przyjąć, ze efektywność kształcenia to uzyskiwanie odpowiadających celom edukacji osiągnięć szkolnych w określonym czasie i przy danych nakładach. Optymalizacja pracy szkolnej polega zaś na:

-    doskonaleniu celów działalności nauczycieli i uczniów,

-    poprawie jakości osiągnięć szkolnych,

-    skracaniu czasu osiągania zamierzonych wyników

-zmniejszaniu nakładu sił (nauczycieli i uczniów) niezbędnych do uzyskania założonych osiągnięć.

Planowanie pracy

Trzy kategorie planowania

W obrębie szkolnictwa spotykamy się z kilkoma rodzajami planowania pracy, w zależności od tego. kto je realizuje. Najbardziej zasadniczy charakter ma planowanie nauczania-uczenia się, wchodzące w zakres obowiązków nauczyciela. Planowanie to obejmuje jeden lub więcej przedmiotów nauczania, prowadzonych przez tego nauczyciela. Znacznie szerszy zasięg ma planowanie pracy całej szkoły, które wchodzi w zakres obowiązków dyrektora szkoły i jego zastępców. Innych charakter ma planowanie rozwoju szkolnictwa na pewnym obszarze kraju, a więc w skali gminy, regionu (dawniej powiatu) czy województwa lub całego kraju.

Planowanie pracy szkoły, a tym bardziej rozwoju szkolnictwa wiąże się z problemami polityki oświatowej, a więc z takimi sprawami, jak kształcenie, wychowanie i opieka nad ogółem dzieci i młodzieży, kierowanie strumieniem młodych ludzi do odpowiednich szczebli kształcenia i odpowiednich szkół ogólnokształcących czy zawodowych, orientacja zawodowa, wyposażenie szkół w kadrę czy sieć szkolna i budownictwo oraz wyposażenie szkół. Ponieważ sprawy te wykraczają poza ramy dydaktyki ogólnej, tymi dwoma rodzajami planowania nie będziemy się tu zajmować. Mają one jednakże bardzo duży wpływ na planowanie pracy przez nauczycieli, przede wszystkim wtedy, gdy ogólne założenia polityki oświatowej znajdują swoje odbicie w zmianach celów i treści czy metod i organizacji kształcenia. Mogą to być zmiany

4 A. Bonboton O niektórych zmdn&icaach terminniagicznjm h humanistycznych nauk i prrdnmWfu i Uhy k JNeoMipMs* 1975. nt 6.

wynikające z realizowania nowych założeń reformy szkolnej, reformy programów nauczania, wprowadzania innowacji, bądź aktualnych wy magań w zakresie dydaktyki i wychowania, kierowanych przez władze oświatowe do ogókt szkól i nauczycieli. •

Plany pracy szkół i plany rozwoju szkolnictwa mogą być roczne bądź perspektywiczne. Szczególnie wydłużają się okresy ogólnokrajowego planowania oświatowego. Uwzględnia się w nim możliwości finansowe państwa, potrzeby kadrowe w różnych działach gospodarki i kultury narodowej, budownictwo szkół i infrastruktury szkolnej, zdrowie młodzieży, sport i rekreację oraz wakacyjny wypoczynek uczniów ; wszystko to wymaga uzgadniania tych wieloletnich planów rozwoju szkolnictwa z wieloma resortami.

Planowanie nauczania-uczenia się nie jest tak skomplikowane. Czerpiąc niektóre przesłanki z planów- szerszych, przede wszystkim z planu pracy szkoły, koncentruje się ono dokoła tego wszystkiego, co się wiąże ze zmienianiem osobowości dzieci i młodzieży pod wpływem d2neso przedmiotu nauczania, grupy przedmiotów (np. przyrodniczych), bądź badanego cykle kształcenia (np. nauczania początkowego).

Planowanie to pojawia się zazwyczaj w trzech postaciach. W Polsce określa się je zazwyczaj jako planowanie roczne, okresowe i codzienne. Podobnie jest w innych krajach. Na przykład w Republice Federalnej Niemiec te trzy rodzaje to: planowanie perspektywiczne <Pcrspel3hpk&umę.. planowanie ..zarysowe” (Umrisspianamgt i planowanie .procesów” edukacji (ProzesspUuumgjl Teorią tego planowania zajmuje się nur Wolfgang Sc ho I z (1981). Używając terminologii zazwyczaj stosowanej w wojsku, możemy powiedzieć, że planowanie roczne ma charakter strategiczny, okresowe — taktyczny, a codzienne — operacyjny.

Roczny plan pracy

Podstawową jednostkę czasu pracy w szkole stanów i rok s z k o I n > Jest on dla ogółu uczniów okresem, w którym mogą i powinni ukończyć jaką z klas szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej. I wtaśme uzyskanie promocji do klasy następnej przez wszystkich uczniów w znacznym stopniu zależy od jakości planowania pracy na cały rok szkolny, a w- jego obrębie na poszczególne okresy i dni pracy. Roczny plan pracy z klasą stwarza szanse wprowadzenia odrębnych czy dodatkowych zajęć dla uczniów wybiegających ponad przeciętność, jak również zajęć wyrównawczych dla młodzieży opóźnionej w- nance.

Jest zrozumiałe, że opracowanie dobrego piano rocznego wymaga znajomości celów kształcenia ogólnego, jak też podstawowych zagadnień dydaktyki ogólnej i szczegółowej oraz metodyki nauczania danego przedmowa Obok tego niezbędnym warunkiem jest dobra z uajo mość programu aauczauia danego przedmiotu i to zarówno celów, jak materiału nauczania w danej klask. lecz także w klasach poprzednich i następnych. Program Mas pcprnodmch pozwala uświadomić sobie, co już umuowic powinni imn\ kcwfroutacjs tego programu z zapisami w dziennikach lekcyjnych a popraedmch łt fOEudi mt

395