Obraz&3

fMHWtMM MMIpnttUa

kandydatów ^'.uunych przez ogólnokrajowe organizacje zawodowe i spółce z-mm rolnikom indvwtUualnych Rada ma uprawnienia kontrolne wobec prezesa aprawufc nadzór nad Funduszem Składkowym, określa wymiar składki nm ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie. Od 2 maja 2004 r. _w ubezpieczeniu społecznym rolników obowiązują przepisy ustawy z 2 kwietnia 2004 r o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz • zmianie me których innych ustaw⁷. Zgodnie z nią, VI kadencja członków Rady składa mc ' 25 osób powołanych przez Ministra Gospodarki i Pracy. Jest tu istotna rmiana pontewaZ zgodnie z poprzednimi regulacjami Radę stanowiło 5® oedb desygnowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

4. Ubezpieczenie społeczne rolników

W pierwszych latach po II wojnie światowej ubezpieczenia społeczne rolników rozwijały się sektorowe. Najpierw ubezpieczeniem tym objęto ludność zatrudnioną w rolnictwie państwowym i spółdzielczym. W 1962 r. pracujący w tych rolniczych sektorach objęci byli społecznym ubezpieczeniem. W sekto tm rolnictwa indywidualnego do 1962 r. brak było ustawowych rozwiązań mających na celu zabezpieczenie warunków życia rolników na starość. Do tego czasu w sektorze indywidualnym rolnictwa jedyną formą zabezpieczenia starości była t/w umowa o dożywocie. Mimo tego. sytuacja związana z zabczpie-czcmcm starości tej grupy ludności stawała się coraz trudniejsza. W tym czasie prawie 30% ogólnej liczby gospodarstw należało do osób będących w wieku emerytalnym lub zbliżała się do niego. Ta wydłużająca się eksploatacja starszej generacji rolników opóźniała rotację pokoleń, hamowała przemiany na wsi oraz prowadziła do upadku ekonomiczno-produkcyjnego wielu gospodarstw. Dla poprawy tej sytuacji przyjęto w 1962 r. ustawę o przejmowaniu niektórych nieruchomości rolnych w zagospodarowanie lub na własność państwa oraz o zaopatrzeniu emerytalnym właścicieli tych nieruchomości⁸, a w 1968 r. ustawę o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa⁹. Przepisy obydwu tych ustaw przewidywały renty starcze i inwalidzkie, które miały raczej charakter ekwiwalentu za przekazane państwu gospodarstwo. Przy tym przepisy te realizowały przyznawanie tych świadczeń warunkowo, uzależniając je od powierzchni gospodarstwa i jego położenia względem gruntów państwowych. Trudno przepisom tych ustaw przypisać charakter socjalny. Więcej było w nich rozwiązań ustrojowych, pro-

'DsU £20O4r Nrtl.MŁtT)

"D*U*l062r Nrta.ee, |«6 « ń6t r Nr V po, 15.

wadzących do wzrostu posiadania sektora uspołecznionego w rolnictwie kosztem ograniczenia wielkości gospodarki indywidualnej.

Przy okazji warto wspomnieć o 1971 r.. w którym to ukazało się rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej dotyczące objęcia rolników indywidualnych bezpłatną opieką lekarską¹⁰.

Na przełomie dekady lat 60. i 70. nasiliły się głosy domagające się ustano-wicnia rent i emerytury dla rolników indywidualnych i ich rodzin. W związku z tym kolejnym etapem zmierzającym do ukształtowania systemowych rozwiązań w zakresie rolniczych ubezpieczeń społecznych była ustawa z 1973 r o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne". Ustawa ta, w odróżnieniu od poprzednich, rozwijała bardziej kwestie socjalne od ustrojowych. Nic miała charakteru fakultatywnego, obligatoryjnie realizowano na jej podstawie zobowiązanie do przejęcia każdego gospodarstwa o obszarze co najmniej 2 ha. Ustawa ta, mimo pewnej liberalizacji, jeśli chodzi o warunki przyznawania świadczeń, nic przewidywała ich otrzymania w sytuacji przekazania gospodarstwa następcy. Dopiero ustawa z 1977 r. dotycząca ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników indywidualnych taką możliwość wprowadziła. Ustawa ta jako pierwsza zrywała z dotychczasowym egalitaryzmem ubezpieczeniowym, przewidywała bowiem zróżnicowanie świadczeń w zależności od aktywności produkcyjnej właścicieli gospodarstw rolnych. Generalnie ustawa ta realizowała trzy cele:

1)    socjalny - dzięki zapewnieniu emerytur i rent rolnikom, którzy przekazali gospodarstwa rolne nie tylko państwu, ale i następcom;

2)    produkcyjny - nastąpiło tu uzależnienie wysokości świadczeń od wartości wyprodukowanych i sprzedanych państwu produktów rolniczych:

3)    strukturalny - przez przeciwdziałanie rozdrobnieniu gospodarstw rolnych oraz stymulowanie procesów zmian pokoleń w rolnictwie.

Należy podkreślić, ze uregulowania problematyki związanej z ubezpieczeniami społecznymi rolników wprowadzone tą ustawą spotkały się z dużym społecznym zainteresowaniem.

Kolejny etap kształtowania się systemu rolniczych ubezpieczeń społecznych wiąże się z ustawą z 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin". Ustawa ta wprowadziła istotne zmiany w dotychczasowych rozwiązaniach prawnych, tj.:

•    zapewniła odrębne świadczenia dla każdego z ubezpieczonych - dla rolnika, jego małżonka i domowników,