Obraz (1)

.

•... .............

CYWILIZACYJNE FORMY PRZYWÓDZTWA

ANDRZEJ CHODUBSKI

(Uniwersytet Gdański)

Pojmując „przywództwo” jako zdolność podporządkowania sobie jednostek, grup i organizacji oraz kierowania ich zachowaniami, a jednocześnie odnosząc je do procesu dziejowego, zauważa się, że jest ono fundamentalną instytucją polityczną. Wywiera ono przemożny wpływ na kształt życia kulturowego i cywilizacyjnego [por. Hermann, 1998: s. 297-313].

W procesie dziejowym ujawniło się kilka charakterystycznych typów przy wództwa, które zwykło się ujmować w kategorie i modele: 1) charyzmatyczne, 2) hegemoniczne, 3) autorytarne, 4) dogmatyczne, 5) pragmatyczne, 6) reprezentacyjne. Modele te są wynikiem poziomu rozwoju cywilizacyjnego, kontekstu sytuacyjnego, społeczno-politycznego i ekonomicznego, rozwiązań instytucjonalnych oraz cech osobowościowych.

Przywództwo jest jedną z podstawowych wartości i regulatorów życia ludzkiego [por. Kaczmarek, 2001: s. 50-96]. Człowiek od zarania funkcjonowania w strukturach życia społecznego, realizując potrzebę bezpieczeństwa, podporządkowuje się wymaganiom, normom, zasadom postępowania grupy, przy czym stara się dominować nad innymi ludźmi (członkami grupy) w imię zdobycia dominacji, przywództwa. Wraz z umacnianiem się struktur organizacji życia społecznego i politycznego wzrastała pozycja przywódcy. Przywództwo jest naturalnym zachowaniem człowieka: ujawnia się ono obok zachowań ekonomicznych (jako spełnienie potrzeb biologicznych) i prokreacyjnych (zachowanie ciągłości gatunku ludzkiego) jako podstawowa naturalna wartość społeczna wyrażająca się w zdobywaniu zaufania, szacunku, uznania dla czynów, dominacji nad innymi, a zwłaszcza w sferze sprawowania władzy i zyskiwania sławy.

W procesie dziejowym najstarszy model przywództwa wyznaczały tzw. cechy charyzmatyczne [Karwat, 1998: s. 126-175], Uznawano, że przywództwo zdobywaiy jednostki wyróżniające się w społecznościach rzadkimi umiejętnościami, zdolnościami, temperamentem. Te rzadkie cechy zwane charyzmą wynikały z objawienia, mocy magicznych, bohaterstwa, nadzwyczajnych umiejętności. W charyzmatycznym modelu wyróżniały się typy: 1) mityczne, 2) sakralne (prorocze), 3) wodzowskie, władcze, przewodniczę. Model charyzmatyczny przywództwa sytuuje się szczególnie w sferze życia politycznego, jako że „charyzmat ma oznaczać uchodzącą za niepowszednią