P6080119

1

|l34_Andrzej Chodubskl _

[cym w Europie 'porządkiem', wyraźnie zaznaczyli swój udział, w tym często w charakterze przywódców . Np. w rewolucji lyońskiej, sabaudzkiej - Mikołaj Kamieński, badeńskiej - Ludwik Oborski, frankfurckiej - Piotr Michałowski, Feliks Nowosielski, sycylijskiej - Franciszek Sznajde, węgierskiej - Henryk Dembiński, Józef Bem.

W połowie XIX w. zarysował sią równolegle nurt ekonomiczny wychodźstwa, zwany emigracją zarobkową bądź "za Chlebem"/ Był on skutkiem antypolskiej polityki zaborców, zacofania ekonomicznego oraz dużego przyrostu naturalnego ludności. Szacuje się, że do I wojny światowej opuściło ziemie polskie "za Chlebem" ok. 4 min 700 tys. osób/Wychodźcy ci kierowali się głównie do: USA (3 100 tys.), Niemiec (850 tys.), Rosji (300 tys.), Brazylii (215 tys.), Argentyny (62 tys.), Kanady(50 tys.), Austrii (40 tys.), Francji (30 tys.) oraz innych krajów (50 tys.) ^{1 2 3 4}V

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. zjawisko wychodźstwa zachowało swą ciągłość; miało jednak przede wszystkim charakter ekonomiczny. W okresie międzywojennym kraj opuściło 2 min 148,3 tys. osób. Ich strukturę zawodową stanowiło 54% rolników, 12% górników i robotników przemysłowych, 1% wolne zawody, nauczyciele, księża oraz 33% - osoby bez bliżej określonego zawodu .

W okresie międzywojennym problem emigracji stał się przedmiotem sporu społeczeństwa polskiego. Część Polaków widziała w wychodźstwie wielką szansę rozwoju narodu oraz uwolnienie od biedy milionów ludzi; druga zaś część chciała powstrzymać je; dostrzegała w nim narodową klęskę, wskazywała na wyzysk i tragedię emigrantów. Pierwsza grupa tworzyła organizacje ułatwiające emigrację, a także, przy poparciu drugiej, organizacje opiekuńcze nad emigrantami. Thk powstało Polskie Towarzystwo Emigracyjne, Tbwarzystwo Kolonizacyjne, Urząd

Emigracyjny, Syndykat Emigracyjny, Liga Morska i Kolonialna, Polsko-Parańska Spółka Emigracyjna itp. .

Problemy emigracyjne zajęły istotne miejsce w polityce państwa. Przejęło ono nadzór i opiekę nad ruchem emigracyjnym . Na forum zewnętrznym dążyło do rozszerzenia możliwości emigracji poprzez próby likwidacji ograniczeń migracyjnych na dawnych rynkach wychodźczych, a także poprzez poszukiwanie nowych terenów emigracyjnych, gdy stare okazały się zbyt trudno dostępne bądź niedostatecznie chłonne. Koła rządowe dostrzegały nadto pewne możliwości rozwiązywania problemów drogą m.in. ożywienia handlu zagranicznego, przez kontakty gospodarcze Polski z ośrodkami polonijnymi, poprzez poprawę bilansu płatniczego dzięki przesyłkom pieniężnym wychodźstwa; w końcu lat 30-tych bardzo wyraźnie wystąpił jako specyficzny składnik polityki emigracyjnej postulat kolonii dla Polski; czyniono zabiegi na rzecz otrzymania Madagaskaru.

W czasie II wojny światowej Polskę opuściło około 5 min osób, tj. co siódmy jej mieszkaniec, a co szósty Polak . Nastąpiło wtedy rozproszenie ich po całym świecie. Według danych szacunkowych najwięcej emigrantów osiedliło się we Francji (25-30 tys.), USA (15 tys.), Palestynie (12 tys.), Belgii (11 tys.), Indiach (11 tys.), Wielkiej Brytanii (5-8 tys.), Norwegii (6 tys.), Włoszech (3 tys.), Szwajcarii (2 tys.), Iranie (3 tys.), Holandii (2 tys.), Japonii (2 tys.),Chinach (1 tys.), Meksyku (1 tys.), Szwecji (1 tys.), Nowej Zelandii (0,8 tys.), Hiszpanii (0,5-1,5 tys.), Afiyce Wschodniej (18,5-21 tys.)^{5 6 7 8}. Po zakończeniu wojny z wychodźstwa tego powróciło do kraju około 4,5 min osób.

Nowe wymiary zjawiska społecznego, politycznego oraz gospodarczego uzyskała emigracja w Polsce po II wojnie światowej. Od 1945 r. na zasadzie wolnego wyboru opuszczała kraj ludność pochodzenia żydowskiego. Przez cały okres PRL opuszczały kraj osoby negatywnie ustosunkowane do nowych form kształtującego się oraz później utrwalonego ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego.

1

13 Por. S. Kieniewicz, Sprawa polska w dobie Wiosny Ludów. Polacy w europejskich ruchach rewolucyjnych, w: Historia Polski, Warszawa 1959,1.2, cz. 3, *.227; J.W. Borejsza, Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa 1966; S. Kaiembka, Wielka Emigracja. Polskie wychodźstwo polityczne w latach 1831-1862, Warszawa 1971.

2

J. O ko łowicz, Wychodźstwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920;

3

Wychodźstwo polskie w poszczególnych krajach (sprawozdania konsularne), Warszawa 1926.

4

P. Taras, op.ciL, s. 783.

5

   n. Janowska, Emigracja z Polski w latach 1918-1939, w. Emigracja z ziempolskich..., 8. 343-364.

6

   Ibidem, s. 345-364.

7

   c. Łuczak, Przemieszczenia ludności z Polski podczas drugiej wojny światowej, w: Emigracja z ziem polskich..., s.481-482.

8

   Por. K. Kersten, Repatriacja ludności polskiej po 11 wojnie światowej, Wrocław 1974, s. 45; C Łuczak, op.ciL, s. 481.