P6080120

1» Andm) Chodub«kl

20 ,

Występowało i występuje zjawisko emigracji zarobkowej . Obecnie szacuje się polską emigrację na 15-18 milionów.

W panoramie tegoż wychodźstwa wyjątkowe miejsce zajmuje emigracja lat

osiemdziesiątych. Szacuje się ją na około 1 milion osób . Pierwsza jej fala

wystąpiła w latach 1981-1983, a eksplozja w latach 1986-1988. Wśród uchodźców

tych 70% nie ukończyło 35 roku życia. Większość to ludzie o wysokim poziomie

wykształcenia (22 tys. inżynierów i techników, 3 tys. ekonomistów, 3 tys. lekarzy,

^- 22

1,5 tys. architektów, 1,5 tys. pracowników naukowych) .

Emigracja ta uległa rozproszeniu po całym świecie. Najwięcej osób zatrzymało się w: RFN (ok. 150 tys.), USA (ok. 100 tys.), Kanadzie (ok. 50 tys.), Francji (ok. 50 tys.), Szwecji (ok.45 tys.), Australii (ok. 45 tys.), Austrii (ok.30 tys.), Włoszech (ok. 30 tys.), Berlinie Zachodnim (ok.15 tys.), Republice Południowej Afryki (ok.12 tys.).

Dość zróżnicowany jest status prawny tej emigracji. Dzieli się ona na£l) posiadających obywatelstwo kraju osiedlenia się, 2) posiadających podwójne obywatelstwo, tj. kraju osiedlenia się i polskie, 3) posiadających paszport konsularny, 4) posiadających ważny paszport turystyczny i przebywających w danym kraju na podstawie wizy, częstokroć przedłużanej, 5) nie posiadających ważnej wizy ani paszportu, tzw. przebywających na czarno.

Pewne znaczenie dla rozwoju ruchu emigracyjnego posiada konwencja międzynarodowa, podpisana 28 lipca 1951 r. w Genewie, często zwana konwencją genewską o uchodźstwie. Określa ona status uchodźcy. Zgodnie z definicją w niej zawartą, za uchodźcę może być uważana osoba, która była prześladowana lub ma uzasadnione powody do obaw, że prześladowana będzie z racji swej rasy, religii, przynależności do określonej grupy społecznej lub swych politycznych poglądów/ Konwencję podpisały 104 kraje, które tym samym zobowiązały się do udzielania azylantom niezbędnej pomocy. ONZ, wychodząc jej naprzeciw, powołał urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (HCR). Zadaniem urzędu jest koordynacja działań poszczególnych rządów w zakresie uchodźstwa oraz wspieranie finansowe. ^{1 2}

3MM

m²

DWOI

_Emigracja Jako zjawisko polityczne_137

W praktyce emigracyjnej konwencja okazuje się dość elastyczna, nie zawiera ona bowiem definicji "prześladowanie”, co pozostawia poszczególnym krajom szero² kie pole do interpretacji przy przyznawaniu decyzji o statusie uchodźcy .

Emigracja jako zjawisko polityczne zajmuje dość istotne miejsce w układzie współczesnych stosunków międzynarodowych, a zwłaszcza stosunków bilateralnych między poszczególnymi krajami. Jest ich czynnikiem tak warunkującym, jak i realizującym . Wskazuje na to już sam fakt przekraczania politycznej granicy

państwa. Spotyka się tu utrudnienia bądź ułatwienia tak ze strony państwa

25

wychodźców, jak i kraju imigracji, co wynika z ich polityki migracyjnej .

Emigracja warunkuje w istotnej mierze kierunki i zakres międzynarodowych działań państw, rządów, ruchów narodowych i społeczno-politycznych. U podłoża tych zjawisk znajdują się struktury społeczno-ustrojowe państw, ich zróżnicowanie z punktu widzenia dominujących układów klasowych i ideologicznych, jak też przynależności do przeciwstawnych i rywalizujących ze sobą systemów światowych. Występuje tu inne widzenie potrzeb i interesów, inna percepcja zjawisk i procesów międzynarodowych oraz inne uwarunkowania procesów działań międzynarodowych.

Szczególne miejsce zajmuje emigracja w stosunkach międzynarodowych z punktu widzenia jej stanu świadomości narodowej oraz odpowiadających mu treści i form ideologicznych. Ponieważ jest ona zjawiskiem w ograniczonym stopniu wynikającym z wolności osobistej, jako zjawisko społeczne, masowe nagminnie rości pretensje i żal do własnego kraju . Stan ten bywa nierzadko wykorzystywany instrumentalnie przez ośrodki oddziaływania ideologicznego, np. tylko na podstawie opinii wychodźstwa kreśli się obraz stosunków społeczno-politycznych danego państwa.

Istota emigracji wskazuje, że jest ona niezwykle złożonym zjawiskiem politycznym. Współcześnie jest ono przedmiotem niemałego zainteresowania badawczego. Podejmowane są próby wypracowania uniwersalnej teorii wyjaśniającej je. Wypracowane zostały już ogólne teoretyczne tendencje. Wyróżnia się wśród nich

23    ibidem, i. 5.

24    j. Kukułka, Międzynarodowe stosunki polityczne, Warszawa 1982, s. 82-92.

25    j. Chalnslńskl, Emigracja jako zjawisko społeczne, "Przegląd Socjologiczny" 1936, t.4, z.3-4, s.499.

26    Por."Polityka", nr 14, z dn.8 IV 1989 r., ».9.

1

20 Por. A. Pilch. M. Zgórnlak, Emigracja po drugiej wojnie światowej, w: Emigracja z ziem polskich..., m. 485-486.

2

Por. "Polityka", nr 33, z dn. 15 VIII1987 r., s.l i 7; "Przekrój", nr 2243, z dn. 5 VI1988 r.,s. 16-17; "Sztandar Młodych", nr 55, z dn. 17-19 III 1989 r., 9.1-7.

2 "Sztandar Młodych", nr 55, z dn.17-19 III 1989 r., s.l.