Obraz
3

3.3. Uproszczona klasyfikacja skał magmowych

W literaturze geologicznej podawane są różne systematyki skał magmo- j wych. Najdokładniejsze podziały wymagają wnikliwych badań laboratoryj- j nych, jednakże w geologicznej praktyce terenowej i inżynierskiej stosuje się , zwykle uproszczoną klasyfikację skał.

W przedstawianej w niniejszym skrypcie systematyce przyjęto za podstawę I podziału skład mineralny i warunki powstawania skał. Między poszczegól-J nymi grupami skał, wydzielonych w każdym podziale, a więc i w przyjętym w niniejszej pracy, istnieją stopniowe przejścia skał jednej grupy do drugiej. Skała nie jest przecież utworem o ściśle ustalonym składzie mineralnym, strukturze i teksturze, a cechy te w tej samej grupie skał zmieniają się w pew- ] nych granicach. Przyjęty podział skał magmowych uwzględnia przede wszystkim warunki powstawania skał (patrz tabela 3.3 i rys. 3.1). Pod tym względem dzielimy skały magmowe na:

•    skały głębinowe (plutoniczne),

•    skały wylewne (wulkaniczne),

•    skały żyłowe.

Od warunków powstania skały zależy jej budowa.Tak więc struktura i tekstura, zależne od warunków krystalizacji, są podstawowymi kryteriami makroskopowego oznaczania typów genetycznych skał magmowych.

Skały głębinowe powstające w głębi ziemi, gdzie panują sprzyjając© warunki krystalizacji, mają zawsze struktury jawnokrystaliczne - zwykle grubo*] i średnioziamiste, rzadziej drobnoziarniste; tekstury zbite i nieuporządkowane.

Skały wylewne cechują struktury porfirowe i skrytokrystałiczne lub szkliste; tekstury są najczęściej zbite i bezładne, ale mogą być również poitifl watę jak i uporządkowane.

Skały żyłowe są trudne do rozpoznania. Mogą one mieć różne struktury: jawnokrystaliczne, skrytokrystałiczne i porfirowe. Tekstury są zwykle masywne, nieuporządkowane.

Znacznie bardziej skomplikowany jest podział skał magmowych oparty na składzie mineralnym (tabela 3.3). W podziale tym wyróżnia się pięć grup: skały kwaśne, obojętne, zasadowe, bardzo zasadowe i skrajnie zasadowa (melanokralyczne). Zarówno ze względu na zastosowanie jak i na najczęstsze występowanie w podłożu budowlanym, największe znaczenie w technice maj; dwie pierwsze grupy skał. Z tego właśnie powodu w niniejszym opracowaniu będą omówione tylko najczęściej występujące grupy skał kwaśnych i obojętnych.

Skały kwaśne charakteryzuje nadmiar krzemionki, czyli bezwodnika kwasu krzemowego (Si0₂), co przejawia się występowaniem kwarcu w ilości ponad 10% wszystkich składników skały. Dominującym składnikiem mineralnym w grupie skał kwaśnych są skalenie (ok. 60%) i kwarc (ok. 30%). Ilość minerałów ciemnych jest niewielka (ok. 10%), w związku z czym skały te są najczęściej jasne,

Skały obojętne zawierają krzemionkę w równowadze, tzn. nie zawierają kwarcu, wskazującego na nadmiar krzemionki, ani skaleniowców, wskaJ

żujących na jej niedobór. Dominującymi minerałami są skalenie, minerały ciemne występują w ilości 15—40%. Najbardziej kwaśne z grupy skał obojętnych, tj. sjenit i trachit, mogą zawierać kwarc w ilości do 10%.

Dalszy podział w obrębie tych zasadniczych grup przeprowadzono na pod-Nlawie przewagi poszczególnych minerałów (tabela 3.3). Minerałami tymi z reguły są skalenie. Przewaga któregoś ze składników skaleni decyduje 0 przynależności do poszczególnych rodzin skał.

Tabela 3.3

Podział skał magmowych

i	Minerały dominujące	Skład mineralny	Skały głębinowe			Skaty wylewne		Skaty żyłowe
			Nazwa		Występowanie w Polsce	Nazwa	Występowanie w Polsce
1 r 0 c t t J t t n	O cc < $ LU 2 UJ _J < c/j	Kwarc Odoklaz Plagioklazy kwaśne Miki Amfibole Pirokseny	>- Ci o 1— 2 < CC o	GRA NIT	Sudety; Karkonosze, Kudowa Zdrój Przedgórze Sudeckie: Strzelin, Strzegom	RIOLIT	Sudety: okolice Kłodzka, Wałbrzycha, Kamiennej G., Lwówka, Złotoryi i Jawora	h- >- h- < s (D UJ CL h~ —1 Q_ <
		Kwarc Odoklaz Plagioklazy kwaśne Miki Amfibole Pirokseny		GRA- NO- DIO- RYT	Tatry	DELLE- NIT	Sudety: G.Kaczawskie G.Walbrzyskie okolice Krakowa
		Kwarc Odoklaz Plagioklazy kwaśne Biotyt Amfibole Pirokseny		TONA- LIT	Sudety: Kotlina Kłodzka Góry Złote	DACYT	okolice Lanckorony
		Odoklaz			Sudety:		Sudety:
		Plagioklazy			Kotlina Kłodzka		Góry
		kwaśne	S.IFNIT		okolice Niemczy	TRA-	Kaczawskie
		Miki				CHIT
		Amfibole
iii z		Pirokseny
		Plagioklazy			Sudety:		Pieniny:
	-	(Ollgoklaz,			Kotlina Kłodzka		okolice
O rn	2 UJ	Andezyn)	niHRYT		okolice Niemczy	ANDE-	Szczawnicy,
O		Amlibole			i Złotego Stoku	ZYT	Krościenka,	>-
		Biotyt					Czorsztyna	cr
«.i	co	Pirokseny						Ul
		Plagioklazy			Przedgórze		Sudety	O CC
c/j		(Labrador,			Sudeckie:	BA-	i Przedgórze	Q_
		Bylowni!)	fiARnn		Masyw Ślęży	ZALT	Sudeckie,	25 <
		Pirokseny			okolico Nowei	(MELA-	okolice	—i
		Ollwln			Rudy	FIR)	Krakowa
	—	Amlibole

Nii/wy iknl podmie w tnboll ulu uw/glęiliilnją nn/w nlnrydi, takich |<ik portu, czy dinbnz Nazwy to powoli wychodzą I utycia

27