p3260240

I - nafy 52 NudK> m\/nic<w»«ne. Z reguły ymfM są okrąfłrM lub jąjottaie, niekiedy ni jednym łub obu kolicach *    KB (MunbM' pluskwiaków róźro-

•JjrjdyckK czasami mają rozmaite wy-■Wiki (u tirasJiylaiw. sJcoczogoctków ilp.j. Jaja tm«W raiązanych ze środowiskiem *vdrym są wyposażone w- ułatwiające im pływanie nici. tarczki (u jętek.) lub komory powietrzne tu niektórych komarowmych). Interesujące | jaja złotookowatych. opatrzone ir/onkjnn. na których przyklejone są do Kfci-

j jaj jest zwykle głodka, i 8 in jrrtnałr ma bogate i skomplikowane urrczbieoic. Szczególnie misterne jest ono

ES u cnot>ii.

Sacruoc    3 składają jaja pojedynczo

lub w złożach tkładkach) różnego kształtu i wielkości, na roślinach, na sierści ssaków łub upierzeniu ptaków, a niektóre wyszukują odpowiednie kryjówki w ziemi, sacaełinach kory pni i konarów, pod korą i w drewnie, pod kamieniami, lub też składają jaja w tkankach roślin albo ciałach zwierząt, w- przechowywanych produktach Żywnościowych (ziarnie zbóż. mące. przyprawach itp.). wyrobach wełnianych itd. n—if m często samice składają jaja w po-Mitu źródła pokarmu dla przyszłych larw. Jaja złożone na odkrytych miejscach są zwykłe pokryte ochronną warstwą (np. wlmłón z odwłoka samicy, stwardniałej wydzieliny specjalnych gruczołów — m.in. S motyli i chrząszczy). Inne kryją specjalne kokony, czyli kapsułki jajowe (izw. ooteki). ji uririwtr- osłony zbudowane z liści. Interesujące. pokaźne ooteki. wyglądające jak malutkie damskie torebki, wytwarzają samice karaczanów. Duże ooteki chronią takJae jaja modliszek- Pływające tuż pod ptwiczYi Iną wody kokony jajowe budują samice I ■hiTiiii

Cza* Łiwauia stadium jaja jest bardzo H Maże to tyś kilka dni. ale także tygodni lub miesięcy. Jaja złożone jesienią zwykle zumtją. Przechodzą wówczas okres I tzw. diapauzę. a larwy wylęga-ją ssę rfripii.iu w naupnj ni nfca.

Larwa

Po pewnym czasie, różnym u rozmaitwt, gatunków i uzależnionym od panujand w okresie rozwoju zarodkowego temperaiu. ry. z jaja wylęga się larwa ( I. stadium l*r walne). Wkrótce potem zaczyna pobieraj pokarm i bardzo szybko rośnie. Niedługo oskórek staje się dla niej zbyt ciasny i naste-puje pierwsze linienie, co znaczy, że BSggj rek pęka i wychodzi z niego larwa drugiego stadium. Zanim nowy. obszerniejszy i początkowo bardziej rozciągliwy oskórek stwardnieje, larwa może zwiększyć rozmiary. Je więc dalej i rośnie. 3 po pewnym czasie znowu linieje. Z reguły larwy owadów linieją gt lub 5 razy. ale wiele gatunków ma jeszcze więcej stadiów larwalnych (np. jętki kilkadziesiąt).

Larwa niemal nieustannie je lub poszukuje pożywienia. Wielkość przyszłego owada doskonałego zależy bowiem od lego, w jakich warunkach larwa się rozwijała i ile zjadła pokarmu. Owad doskonały, czyli imago. już nie rośnie (z wyjątkiem części owadów bezskrzydłych). Różnice w rozmiarach poszczególnych osobników tego samego gatunku. osiągające nawet kilka centymetrów u dużych owadów, powstały przede wszystkim w czasie rozwoju larwalnego.

Czas życia larw jest rozmaity. Niektóre linieją w krótkich odstępach czasu (np. grabarze. u których okres rozkładu pokarmu warunkuje długość trwania rozwoju larwalnego). między poszczególnymi linieniami innych mija wiele dni lub tygodni. Część owadów zimuje w stadium larwy (np. niektóre motyle i chrząszcze).

Larwy niektórych owadów mają tak charakterystyczną budowę, że łatwo je rozpoznać i właściwie nie sposób ich pomylić z żadnymi innymi. Charakterystyczne i przy tym chyba powszechnie znane są gąsienice motyli oraz larwy wielu chrząszczy, muchówek. chruścików, ważek, jętek itd. Na podstawie budowy ciała rozróżnia się 4 grupy larw owadów.

1 i Larwy prolopodialne — z nieczłonowa-nym lub bardzo słabo członowanym odwłokiem. wyposażone jedynie w zawiązki żu-

M

ftp® 7. I.ar»> różnych owadów: 1 - gąsienica nto€>ił. 2 - gąóenicowiu lim rotlimaiSi. wielblądki. 4-5 - larwy chrząszczy, 6 - larwa muchówki

niezupełnego) lub poczwarka (pupa - podczas przeobrażenia zupełnego). Larwa ostatniego stadium owadów hotometabołiczziych przędzie często przed przepoczwarzeniem kokon, który później chroni poczwarkę. Może on być zarówno uprzędziony z samych nitek (u wielu motyli), jak i zrobiony z grodek ziemi, ziarenek piasku, małych kamyczków i innych dostępnych larwie materiałów połączonych nićmi lub sklejonych wydzieliną rozmaitych gruczołów.

waczck, żuchw. czułkdw i nóg tulowio-wych. Występują rzadko, wyłącznie u niek-tórych blonkówek.

2.    1 jirwy oligopodialne - powszechnie występujące (np. u chrząszczy). Na lutowiu mają 3 pary nóg, nogi odwłokowe natomiast są przeważnie szczątkowe. W tej grupie można wydzielić następujące podgrupy:

a)    larwy z prognatyczną głową i dobrze wykształconymi, długimi przysadkami odwłokowymi (tzw. larwy kampodculne, m.in. wielu gatunków chrząszczy),

b)    krępe pędraki, np. żukowatych,

c)    wydłużone, okrylc twardym oskór-kicm drutowce sprężykowatych,

d)    trójpazurkowce, czyli tryungulinusy z trójząbkowymi pazurkami (majkowatych).

3.    Larwy polipodialne - poza 3 parami nóg tułowiowych mają także 2-8 par nóg odwłokowych. Najbardziej znane w tej grupie są gąsienice motyli i gąsicnicowale (tzw. erukoidałne) larwy większości rośliniarek.

4.    Larwy apodialne - beznogie. W skład tej grupy wchodzą przede wszystkim larwy muchówek, a prócz nich różnych chrząszczy (ryjkowcowatych, kózkowatych, komi-kowatych) oraz części motyli, blonkówek itp.

Z ostatniego stadium larwalnego powstaje owad doskonały (podczas przeobrażenia

Poczwarka

Poczwarka jest stadium spoczynkowym, w którym rozwijający się owad nie przyjmuje żadnego pokarmu i. poza nielicznymi wyjątkami, jest niezdolny do aktywnego ruchu. Jest on wówczas zupełnie bezbronny wobec wszelkich wrogów, takich jak drapieżne owady, owadożemc ptaki i ssaki. Część poczwarck chronią kokony, oprzędy lub kryjówki, w których larwy schowały się przed przepoczwarczenicm. Spoczynek po-czwarki jest w gruncie rzeczy pozorny , ponieważ w tym stadium zachodzą bardzo intensywne i skomplikowane przemiany, obejmujące jej cały organizm. Dochodzi

15