p3260253

It Mu

mm

iwej długości. błoniaste, często przezro- sysają za pomocą wydrążonych wewnątrz czyste. / gęstymi tykami lub żóhymi żuwaczek. Żyją pod kamieniami, w mchu, i iuiiiiTO!; plamami. W pozycji spoczyn- na łikiach lub wykopują w sypkiej ziemi Iwtj są dachowało złożone nad ciałem, lejkowate pułapki, w których czatują na swt Sicitóre sieciirki latają doskonale (/upał- ofiary (mrówkolwowate).

lici. inne paciajują tylko ociężałym.    W wodzie żyją tylko larwy gatunków na-

irzepoczącym lotem na niewielkie odle- leżących do rodziny okudlicowatych, a lar-glbfci i strumycznikowate. złotookowate). wy sieciarek z rodzaju s(rumycznik są Nogi są btóne. przednie niekiedy chwytne ziemnowodne. Wyrośnięte larwy przepo-i u cłroytówknwalych. Momispidoe). czwarczają się w kokonach. Rozwój siecia-Większośc sieciarek to drapieżniki, ło- rek niektórych gatunków trwa kilka lat, inne ntąkY inne mady w locie łub na roślinach, natomiast w ciągu jednego roku wydają Niektóre nwią się spadzią, inne nie przyj- dwa pokolenia (zlołookowate). Z reguły zi-mu;ą w ogóle żadnego pokarmu. Owa- mują larwy, niekiedy owady doskonale. Rody doskonałe żyją przeciętnie 4 tygodnie wszechnic znane są zlotooki, które jesienią Iz wyjątkiem gatunków zimujących w sta- przylatują do mieszkań i na strychy w po-dśetn imago). Przeby wają często na doi- szukiwaniu odpowiednich miejsc do przezi-nej stronie liki. Można je spotkać na za- mowania.

roraen| fetńim zboczach, w lasach. Większość sieciarek jest pożytecznych.

9 polach, łąkach i w pobliżu zbiorników ponieważ zarówno ich larwy, jak i imagines wodnych Larwy mrówiofwów licznie żyją żywią się szkodliwymi owadami, zwykle I piaszczystych glebach borów iglastych, mszycami i larwami różnych muchówek.

Siecurti przechodzą przeobrażenie zu- Przedstawiciele tego rzędu należą do pdK. Samice składają jaja pojedynczo lub owadów ciepłolubnych, więc występują * datach. Złotoafańrate składają jaja na głów nie w tropikach i subtropikach. Opisa-ffronkah, które przyklejają do liki. Larw y no ok. 7000 gatunków, z czego w Europie ijjąat Opól na lądzie. Są drapieżne i polu- Środkowej żyje w przybliżeniu siedem-ją n owady (często na mszyce), które wy- dziesiąt.

tych, stonkowalych), lecz istnieją również liczne gatunki chrząszczy o ciele silnie spłaszczonym grzbictobrzusznic i/gniotko-walc i In.).

Zróżnicowane jest także ubarwienie chrząszczy. Nierzadko jest ono niepozorne. ochronne, zwykle brązowawe, szare lub czarne. Wiele gatunków jednak pyszni się wspaniałymi barwami. Często występuje t/w. ubarwienie strukturalne, robiące wrażenie metalicznego. Takie chrząszcze połyskują zielenią zlotem, purpurową fioletem, błękitem i innymi barwami.

Głowa chrząszczy jest dobrze wyodrębniona, okrąglawa, trójkątna, cwalna lub wyciągnięta w zaostrzony na końcu lub tępy ryjek różnej długości. Zwykle jest skierowana do przodu (prognatyczna) lub do dołu (hipognatyczna). rzadziej do dołu i ku tyłowi (opistognajyczna). Narządy gębowe są niemal zawsze typu gryzącego. Niektóre chrząszcze są wyposażone w szczególnie silne żuwaczki. często ząbkowane. Oczy złożone są u większości chrząszczy dobrze rozwinięte, natomiast przyoczck. poza nielicznymi wyjątkami, brak, choć u przedstawicieli innych rzędów owadów przyoczka zwykle występują Istnieją również całkowicie ślepe chrząszcze, żyjące w ziemi lub w jaskiniach.

Ważną rolę w życiu chrząszczy odgrywają czulki. W obrębie całego omawianego rzędu występuje tyle różnych typów czul-ków, że trudno nawet pokusić się o próbę porównań czy uogólnienia. Najczęściej u chrząszczy występują czułki nitkowate, paciorkowate. pilkowanc. pierzaste, grzebieniaste, bulawkowatc. załamane i blasz-kowate. Zwykle składają się z II członów, nierzadko jednak z większej lub mniejszej liczby członów. Na większości członów czułków znajdują się szczecinki czuciowe. Czulki niektórych chrząszczy są wyjątkowo krótkie, podczas gdy innych są bardzo długie. osiągające, a nawet znacznie przekraczające długość ciała.

Przedplecze jest zwykle dobrze, a u niektórych chrząszczy bardzo silnie rozwinięte. Niekiedy głowa jest całkowicie pod nim ukryta. Kształt i wielkość przedpłecza są

Zbiory sieciarek składają się w części i okazów spreparowanych na sucho, w części zaś z materiału przechowywanego w alkoholu.

28. Rząd: chrząszcze (Coleo-piera)

Chrząszcze, podobnie jak motyle, nalecą do owadów szczególnie łubianych przez miłośników przyrody. Wzbudzają podziw pięknem swoich kształtów, elegancją ruchów i niejednokrotnie zdumiewającym trybem Życia. W porównaniu z. przedstawicielami wielu innych rzędów owadów stosunkowo łatwo też można je łowić, preparować i oznaczać.

Mimo bogactwa kształtów, jakie prezentują, chrząszcze są grupą bardzo jednolitą morfologicznie. Nic jest trudno odróżnić je od przedstawicieli jakiegokolwiek innego rzędu owadów. Ciało chrząszczy widziane od góry dzieli się na trzy wyraźnie wyodrębnione odcinki, które jednak nie odpowiadają ściśle głowie, tułowiowi i odwłokowi. Są to natomiast: głowa, pr/edpleczc i pokrywy. Przedplecze nie przykrywa całego tułowia, lecz tylko jego przednią część, czyli przedtułów. Pod pokrywami znajduje się nic tylko odwłok, lecz także pozostałe segmenty tułowia, a mianowicie śródlutów (z wyjątkiem tarczki) i za-tułów. Najlepiej można to zobaczyć, gdy chrząszcz leży na grzbiecie. Bez trudu da się wówczas zauważyć segmenty tułowia, ponieważ właśnie na nich znajdują się nogi.

Wielkość chrząszczy jest rozmaita. Przedstawiciele najmniejszych europejskich gatunków osiągają długość zaledwie kilku dziesiątych milimetra, podczas gdy największy chrząszcz występujący w Europie, jelonek rogacz, ma wraz z żuwaczkami 75 mm długości. Niektóre chrząszcze tropikalne osiągają długość nawet 150 mm. Również kształtu ciała chrząszczy nic da się opisać jednym zdaniem. U większości jest on wprawdzie wydłużony, ale wiele z nich ma kształt jajowaty lub okrągły. Ciało jest z reguły wypukłe (np. biedronkowa-

41