P4200176

Rwrffiłł ID. Kołtun 87 |

tur są tak różne, jak różne są kryteria, na których podstawie wyróżniane są zbiorowości ludzkie. Kryteria te mają różny stopień ogólności, a nadto często się ze sobą krzyżują. Mamy więc, po pierwsze, kultury zbiorowości terytorialnych. Takimi są, a raczej były izolowane plemiona, które zamieszkiwał)', a niekiedy wciąż zamieszkują wyraźnie wyodrębnione obszary i tworzą wyraźnie wyodrębnione całości. Jednym z takich plemion byli Trobriandczycy zamieszkujący wyspy Pacyfiku, których kulturę badał wybitny antropolog polsko-angielski Bronisław Malinowski (1884-1942).

Pewnymi całościami są także kultury różnych zbiorowości zamieszkujących terytoria jednolite pod względem cech środowiska, które wymusza określone sposoby życia i sprzyja upodobnianiu się kultur tych zbiorowości. Możemy więc mówić o kulturze górali karpackich czy amerykańskich Indian z Równin.

Może też być tak, jak w przypadku Europy Zachodniej, w której wielowiekowe sąsiedztwo zbiorowości zamieszkujących obok siebie oraz trwająca przez stulecia komunikacja między nimi doprowadziły do ujednolicenia wielu cech kulturowych, co pozwala mówić o kulturze zachodnioeuropejskiej.

Wyróżniamy też kultury narodowe. Przy czym kiedy mówimy o narodowej kulturze polskiej, francuskiej czy jakiejkolwiek innej, kryterium terytorialne łączy się z kryterium etnicznym.

Odrębności kulturowe występują też w zbiorowośdach różniących się typem gospodarki. Istnieje kultura społeczeństw pierwotnych, społeczeństw rolniczych oraz kultura społeczeństw przemysłowych.

Kultury bywają wyodrębniane również wedle kryteriów chronologicznych. Wyróżniana jest kultura średniowiecza, kultura epoki renesansu czy oświecenia.

Odrębności kulturowe charakteryzują także zbiorowości, które są segmentami wielorako zróżnicowanych, większych zbiorowości. W dawniejszych czasach takimi zbiorowościami o różniącej się kulturze były szlachta i mieszczaństwo. W nowszych są to na przykład chłopi i robotnicy.

W społeczeństwach współczesnych zauważalne są także odrębności kulturowe zbiorowości złożonych z ludzi należących do tej samej kategorii wiekowej, na przykład kultura młodzieżowa.

Wobec tak wielorakiego zróżnicowania kryteriów rozgraniczania kultur, w sytuacji kiedy „stopni ogólności kultur [...] może być wiele, mogą one być, co więcej, mierzone w różnych skalach", szczególnej wagi nabiera „pilne rozróżnianie stopni i wymiarów ogólności". Jest to bardzo ważne, ponieważ „niewiele zdań ogólnych da się sformułować, które odnosiłyby się w równej mierze i z równym sensem do kultur wyodrębnionych ze względu na ekologiczne osobliwości środowiska lokalnego i do kultur przywiązanych do społeczeństw wyższego rzędu, do kultur wyodrębnio-