page0230

— 216 —

kowoż już pod koniec pierwszego roku są dość silne tak, że dziecko może się już na nich oprzeć. Pielęgnowanie ciała musi z jednej strony to wszystko czynić, co sprzyja wzrostowi i rozwojowi onegoż oraz jego organów i systemów organicznych, dlatego musi się starać o zdrowe pożywienie i powietrze, wielką czystość, ostrożne podnoszenie i noszenie dziecka, a z drugiej strony unikać wszystkiego, coby mogło szkodliwie oddziaływać na ciało; n. p. za wąskie odzienie, wilgotne posłanie, za wczesne przyzwyczajanie do chodzenia i t. p. W pierwszych dniach objawia się prawie wyłącznie wegetatywne życie; lecz wkrótce obudzą się też i senzytywne, a z niem ślady życia duchowego.

Wrażenia zmysłowe są początkowo niewyraźne i nie' utrzymają się długo. Zmysł dotykania objawia się najwcześniej, jest bardzo czuły na wszystkie wrażenia, na zimno i ciepło, również wcześnie zdają się działać nerwy smaku i powonienia; także uczucie wzroku budzi się, skoro tylko oko dla świata się otworzy, najpierw rozróżnia jasność i ciemność, dopiero później barwę jako też kształt. Przez częstsze spostrzeganie tych samych przedmiotów uczy się dziecko jedno od drugich rozróżniać, poznawać i przypominać je sobie; zatrzymuje dłużej na nich oko, śledzi je i wyciąga do nich rączęta. Przez połączenie zmysłu dotykania ze zmysłem wzroku pojmuje powoli stosunki kształtu, wielkości, oddalenia i kierunku rzeczy; zmysły uzupełniają się nawzajem już przy najrychlejszych spostrzeżeniach. Najpóźniej budzi się zmysł słuchu (mniej więcej po drugim miesiącu); dziecko przy głośnym hałasie, huku, poczyna płakać, cieszy się, gdy słyszy głos matki i wkrótce rozróżnia go od głosu innych ludzi, przysłuchuje się śpiewowi, rozpoznaje rzeczy po dźwięku i t. p. Oko otwiera mu królestwo rzeczy widomych, ucho słyszalnych czyli królestwo tonów, zmysł dotykania, a osobliwie ręka królestwo rzeczy uchwytnych, tak otwierają się bramy, przez które wielokształtny świat zewnętrzny może wstępować do duszy, ażeby swoje siły we wszystkich kierunkach objawiała i ćwiczyła. Teraz odłącza się życie duszy od wyłącznej działalności odnośnie do życia cielesnego i skierowuje się też na świat zewnętrzny. Powstają ze spostrzeżeń poglądy i wyobrażenia, skoro dziecko zatrudni wszystkie swoje zmysły około jakiejś rzeczy. Ono

http://rcin.org.pl