patologia17

ność tych komórek (a więc i czynność układu immunologicznego). Odwrotnie. cytokiny (określane zresztą przez wielu autorów mianem hormonów tkankowych) tworzone w komórkach immunologicznie kompetentnych nodytikują czynność komórek układu nerwowo-dokrewnego. Co więcej, _nI-7vńajmniej w niektórych komórkach układu nerwowego (np. w astrocy-tnch tkanki glejowej, ściśle związanych z czynnością neuronów ośrodkowego układu nerwowego; por. rozdz. 15) powstają pewne cytokiny. Dlatego rozgraniczenie między hormonami, neuromediatorami oraz cytokinami bywa problematyczne (tę samą bowiem substancję można przyporządkować więcej niż jednej z trzech wymienionych kategorii). Noradrenalina np. jest hormonem komórek rdzenia nadnerczy, ale i neuromediatorem w autonomicznym oraz ośrodkowym układzie nerwowym.

" Eferentne włókna układu autonomicznego, których zakończenia wykryto na komórkach immunologicznie kompetentnych w narządach limfatycznych, wydzielają neuromediatory zmieniające czynność tych komórek. Z drugiej strony, cytokiny (m.in. interleukiny) tworzone przez aktywowane komórki immunologicznie kompetentne narządów limfatycznych, wychwytywane są tam przez zakończenia włókien nerwowych i drogą aksonalnego transportu wstecznego docierają następnie do ośrodkowego układu nerwowego.

Związki czynnościowe między układem immunologicznym a nerwowo--dokrewnym są zatem bardzo ścisłe. Dla przykładu: tworzone w monocytach cytokiny (przede wszystkim interleukina 1) powodują aktywację osi podwzgórze - część gruczołowa przysadki - kora nadnerczy: zwiększa się wtedy wydzielanie CRH, ACTH, glikokortykoidów oraz endorfiny. Jest to jeden z dowodów (nie jedyny) ścisłej wzajemnej zależności między układem ner-wowo-dokrewnym (tu: jego części istotnej dla nieswoistej odpowiedzi stresowej; por. rozdz. 14) a mechanizmami obrony immunologicznej.

3.3.3.

Choroba jako zaburzenie regulacji funkcji ustroju

Wartości parametrów czynnościowych wahają się w pewnych granicach: częstość akcji serca czy temperatura ciała zależnie np. od wysiłku fizycznego, wydzielanie adrenaliny - od stanu emocjonalnego, kwasota soku żołądkowego czy glikemia - od rytmu posiłków itd. Bardzo wiele parametrów (choćby temperatura ciała) wykazuje, jak już wyżej wspomniano, wyraźną zmienność okresową, np. rytm okołodobowy. Są to wszystko przykłady regulacji i oscylacji funkcji w warunkach regulacji prawidłowej zwanej niekiedy, niezbyt ściśle (por. podrozdz. 1.4 i 3.1), regulacją fizjologiczną. Jeżeli określony parametr, mimo uruchomienia odczynów' regulacyjnych, przekroczy jednak poziom uznany za granicę regulacji prawidłowej (trudności związane

75