PICT6044

Miiananii czynnika różnicującego układ, juko istotą eksperymentu "Ł ,orawv. Pierwsza z nich jest natury metodolog,c/ncj i wią*’ ?hnika wykry wania zależności między zmienną niezależną a i_nnv. nd elementami badanego układu. Otóż najdoskonalsze metody wykryj. 1 wymienionej zależności oparte o zasady przyczynowo.^,, rozumowa-„ ndukeyjnego opracował J S._; Mili w postać, słynnych pi_ęcill kanonów Są to: kanon jedynej różnicy, kanon jedynej zgodności, kanon połączonej różnicy i zgodności, kanon zmian towarzyszących, _0raz k-.non reszt Stanowią one fundamentalną zasadę dociekania istoty zachodzących zależności i postawę zasadnych domysłów uogólniających. Szerzej o kanonach J.St. Milla w rozdz. 10.

Druga sprawa związana ze zmianami układu jest natury moralnej. W eksperymencie pedagogicznym owym zmienianym przez nas układem jest prawie zawsze jakaś grupa wychowanków lub fragment rzeczywistości wychowawczej związany ściśle z młodzieżą lub w ogóle ze środowiskiem ludzkim. Nic można więc dopuścić, aby w założeniach badawczych przyjęto świadomie działania szkodliwe dla określonej grupy. Więcej, ctvka pedagoga nie dopuszcza nawet do zaniechania działań pożytecznych wobec jednej grupy, jeśli stosujemy je wobec innej grupy. Tak więc świadome wprowadzenie do eksperymentu zmiennej w postaci działań szkodliwych (np. budzenie agresji, celowa dezintegracja grupy) lub w postaci działań oczywiście pożytecznych (np. dodatkowe formy nauczania, wyposażenie w wartościowy sprzęt sportowy jednej grupy), ale tylko wobec celowo wybranego zespołu budzi istotne i uzasadnione rozterki moralne. Tych wątpliwości etycznych nic usuwa nawet fakt osiągnięcia pozytywnych efektów wychowawczych czy dydaktycznych w określonej gmpie.

jeśli istnieje domniemanie, że mogą być one rezultatem zaniedbania lub ujemnych skutków w innej grupie.

dat-oót/nlmtiT r^{b,Cmy Z}'^{ViąZaneZ cks}P^cry^,”cntem na gruncie pe-.f • ^{y 1 c}«odzic tej Stawia się i inne zarzuty, sprowadzając się do

EZZSS**!** ^poZnawc“j- a nawet rodności „a-

^{ŻC aczkolwick} ‘^a ..metoda prowadzi do nie krytykowana j_ako'n °^Cen.^{nych u}9$ólnicń, lecz na ogól bywa słusz-s. 186). Oddała ona nieor?^{IUn i}.' ?^la° ^w^^aJ^na (T. Kotarbiński 1960, tyce wychowawczej ze wzpIT ^U .^ro/AV°J^u dydaktyki, lecz w prak-

rzadko stosowana.    ^mC'^odo,°^8icznc ‘ ^clycznc

* ⁱJ • ę, /c podobną eksperymentowi rolę

w nadaniach pedagogicznych mogłyby spełniać badania porównawcze -na gruncie pedagogiki bardzo mało upowszechniona i stosowana. Nic obciąża jej bowiem ani tak wielka ilość wątpliwości metodologicznych ani

etycznych.

3.3. Monografia pedagogiczna

W badaniach pedagogicznych przyjęto węższe znaczenie pojęcia monografii. Najczęściej używa się tego określenia na oznaczenie badań instytucji wychowawczo-oświatowych lub zjawisk edukacyjnych instytucjonalnie zlokalizowanych. Tymczasem w naukach społecznych monografią zwykło się nazywać nie tylko opis instytucji, lecz także opis zjawisk i procesów społecznych, odznaczających się swoistą jednorodnością tematyczną, terytorialną lub instytucjonalną. 1 tak pracę poświęconą podkulturze młodzieży, sektom religijnym, narkotykom w środowisku wielkiego miasta - uważa się za monografię, zgodnie jakby z semantycznym znaczeniem pojęcia monografii, które wszak oznacza ..opis jednostkowy”.

Sądzę, że dla praktyki badań pedagogicznych bardziej właściwe będzie takie właśnie rozszerzające znaczenie monografii pedagogicznej.

Wedle sugestii A. Karaibskiego za monografię na gruncie pedagogiki przyjąć należy taką metodę postępowania, która prowadzi do opisu instytucji wychowawczych, rozumiejąc pod pojęciem instytucji wychowawczej ..struktury' sformalizowane" takie jak: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Uniwersytet dla Rodziców, szkolą, spółdzielnia mieszkaniowa.

Dwa czynniki decydują o tyra. że określony sposób postępowania badawczego możemy uznać za metodę monograficzną. Pierwszym z nich jest przedmiot badań. Swoistym przedmiotem badań dla monografii jest instytucja wychowawcza lub inna instytucja dla celów- wychowawczych badana. Chodzi tu zarówno o instytucje w rozumieniu placówki (dom kultury', pogotowie opiekuńcze), ale także o instytucjonalne formy działalności wychowawczej (spółdzielnia uczniowska, drużyna harcerska), oraz określone zjawiska w-ychowawcze.

Drugi czynnik to sposób badania. W badaniach monograficznych dąży się do sięgnięcia w głąb danej instytucji i gruntownego, wielostronnego wejrzenia w jej funkcjonowania zarów no jako systemu społecznego, jak i jako związanego ze sobą zbioru osób (Kamiński A. 1974). Dla przykła-