polski ubior9

147. Odziani w czamary chłopscy uczestnicy powstania poznańskiego

pętlic i podłużnych oplatanych jedwabiem guzików. Przody tych ubiorów krojono w całości, bez przecięcia w stanie, z połą skośnie zachodzącą na bok. Do jednolicie skrojonej środkowej części tyłu doszy-wano fałdy układane ze skosu. Rękawy czamar były długie, z wykładanym mankietem i rozcięciem zapinanym na guziczek, kołnierze zaś wysokie, wykładane, z ostrymi narożnikami. Ten tak bardzo charakterystyczny dla Polski krój czamar spotykało się w miastach jedynie na średnio zamożnych rzemieślnikach. Arystokracja, jeżeli nawet gustowała w tym ubiorze, nie oddawała w nim wiernie narodowego kroju, ponieważ ich czamary szyli najczęściej paryscy krawcy, którzy nie znali zasad kroju dawnego polskiego ubioru. Ubiór ten przetrwał także i w tradycji chłopskiej, czego dowodem jest rysunek L. Kaplińskiego przedstawiający odzianych w czamary chłopskich uczestników' powstania poznańskiego (rys. 147).

Noszone przez Polaków kontusze i żupany utrzymywane były również w stylu mundurowym. W dekrecie Księstwa Warszawskiego z 27 III 1809 r., w- nawiązaniu do dawnych ustaw rządowych, wprowadzających mundury wojewódzkie, nakazano używać granatowych kon-tuszy sukiennych z karmazynowymi kołnierzami, bez haftu, noszonych na białych żupanach. Guziki przy nich miały jako ozdobę herb Księstwa Warszawskiego. Tc same kolory co i przy kontuszach obowiązywały we frakach mundurowych, które wolno było nadal przyozdabiać srebrnymi haftami na kołnierzach i rękawach oraz widoczną spod spodu białą kamizelką.

We wspomnieniach z 1834 r. Ambroży Grabowski pisał, że w Krakowie rzemieślnicy różnych zawodów nosili najczęściej czamary, chociaż na bardziej uroczyste okazje zamożniejsi wkładali kontusz, dekorując go jedwabnym pasem i karabelą.

Zachowany w Muzeum Narodowym w Krakowie polski strój kontuszowy z lat sześćdziesiątych składa się z jedwabnego żupana wzorzystego w odcieniu kremowym, kontusza z welwetu wiśniowego przyozdobionego pętlicami i ozdobną pasmanterią, z wąskim szalowym kołnierzem i rękawami — wylotami z wykładanym mankietem. Uzupełnieniem całości stroju był kołpak z wiśniowego welwetu, o zaokrąglonych narożach, buty z cholewami z żółtej skóry, o zaokrąglo-

129