polski ubior8

86. Ubiory chłopskie: u - Marchołt; b - grajek w przepasanej kapocie z długimi rękawami i wykładanym kołnierzem; c - rybak w zgrzebnych portkach i wyrzuconej na wierzch przepasanej koszuli

czątku stulecia forma obuwia była jeszcze na przodzie spiczasta, ale dostosowana do długości stopy. Potem przyjęła się nowa forma

0    szerokich przodach, znana z mody niemieckiej pierwszej ćwierci stulecia. Do sukiennych ubiorów zdobionych nacinankami powierzchni dostosowano również i obuwie, które polscy szewcy nazywali „botkami siekanymi". Były to buty z ażurowym zdobieniem wybijanym na skórze żelazną sztancą. Po wprowadzeniu mody węgiersko-polskiej, za panowania króla Stefana Batorego noszone były „półbotki" szyte z safianu żółtego lub czerwonego o wysokim obcasie z podkówką (fot. 13) lub buty z cholewą miękką, dość wąską, sięgającą do kolan, do której wpuszczano wąskie spodnie, szyte z ciemnego sukna (husarskie, tabl. III).

Jak podaje tekst ustawy wojewodzińskiej z 1573 r., szewcy dzielili się na „prostych" i „włoskich", chociaż zorganizowani byli w tym samym cechu. Szewcy „prości" wyrabiali obuwie ze skór „jałowi-czych" — krajowych, na potrzeby mniej wymagających klientów, jak np. służba dworska, pachołcy, chłopi, dzieci do lat 10 itd. Szewcy „włoscy", później nazywani „safianowymi" lub „kurdybanowymi", wyrabiali obuwie ze skóry kozłowej wyprawionej na kurdyban

1    z barwnego safianu. Warto dodać, że safian był zarówno krajowy, wyrabiany przez Ormian we Lwowie i Zamościu, jak też sprowadzany włoski i oryginalny turecki.

Koniec wieku XVI i wiek XVII był okresem wyjątkowej różnorodności w polskim ubiorze i zacierania się różnic między ubiorami poszczególnych stanów. W narodowym stroju mieszczan, szlachty, senatorów i dworu występowały nieznaczne tylko różnice, a jedynie od stopnia zamożności zależało, czy strój był ozdobniejszy i bogatszy, czy też nie. Nic więc dziwnego, że prawy rycerz S. Starowolskiego żali się: „Nie możemy rozeznać w rysiach organisty od senatora ani w bławacie rzemieślnika od szlachcica".

Od przyjętych powszechnie form ubioru renesansowego odcina się jedynie odzież chłopska i biedoty miejskiej. Chłopi nosili oprócz prostych okryć bardziej skomplikowane w kroju kaftany i dłuższe siermięgi z szerokimi rękawami i kołnierzem wyciętym koło szyi. Ten typ ubioru, wyrażony z precyzyjną dokładnością przez drzewo-