Prokalcytonina jako marker infekcji w ostrym martwiczym zapaleniu trzustki

Prokalcytonina jako marker infekcji w ostrym martwiczym zapaleniu trzustki

Opublikowane: 2009-08-06 w chirurg.pt

Słowa kluczowe:

Dziedzina : chirurgia

Ostre zapalenie trzustki (OZT) ma zazwyczaj łagodny, samoograniczający się przebieg, ale w 20% - 30% przypadków może przyjmować postać ostrego ataku prowadzącego do rozwinięcia się groźnych dla życia powikłań. Związane są one najczęściej z obecnością martwicy trzustki i tkanek okołotrzustkowych [1-3]. Progresja OZT koreluje z nadmierną aktywacją czynników prozapalnych, która prowadzi do rozwinięcia się zespołu uogólnionej odpowiedzi zapalnej (SIRS - Systemie Inflammatory Response Syndrome) [2, 4]. Ponadto w zależności od obecności i rozległości martwicy, u 30% - 70% pacjentów rozwija się infekcja, która znacznie pogarsza rokowanie co do wyleczenia i obniża przeżywalność [3, 5].

Prokalcytonina (PCT) to nieaktywne biologicznie białko, które jest relatywnie nowym parametrem biochemicznym stosowanym w praktyce klinicznej do diagnostyki zakażeń bakteryjnych [6]. Udowodniono, że stężenie PCT nie wzrasta lub wzrasta w niewielkim stopniu w przypadku chorób autoimmunizacyjnych, alergii, przewlekłych zapaleń i nieuogólnionych zakażeń wirusowych i grzybiczych [6, 7]. Jej znikome stężenie w surowicy osób zdrowych wynika z faktu, iż jest szybko rozkładana w komórkach C tarczycy do N-prokalcytoniny, katakalcyny i kalcytoniny. Ostatni z produktów proteolizy jest jednym z hormonów biorących udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej [2, 3, 6]. Obecnie PCT uznawana jest za marker zakażenia bakteryjnego, któremu towarzyszy zapalna reakcja ogólnoustrojowa, a punkt odcięcia dla niej wynosi u osób dorosłych 0,5 ng/ml. W takiej sytuacji prokalcytonina jest produkowana poza komórkami C gruczołu tarczowego. W syntezę tzw. „zapalnej prokalcytoniny zaangażowane są najprawdopodobniej przez komórki neuroendokrynne, komórki płuc, jelit, trzustki oraz monocyty, limfocyty i granulocyty [6, 7]. Prokalcytonina jest uwalniana do krwiobiegu już w 3 - 4 godzinie od rozpoczęcia zakażenia [6]. Warty uwagi jest fakt, iż w przypadku infekcji, których źródło znajduje się w jamie brzusznej odnotowuje się dużo większy wzrost stężenia PCT w surowicy niż wtedy, gdy źródło zakażenia umiejscowione jest w układzie oddechowym, czy moczowym lub gdy związane jest z cewnikiem donaczyniowym [3]. Relatywnie krótki, wynoszący około 22 godzin okres półtrwania PCT [8] sprawia, że jej stężenie szybko zmniejsza się wraz z ustępowaniem reakcji zapalnej, co z kolei wiąże się z poprawą stanu zdrowia pacjenta. W związku z tym prokalcytonina dobrze nadaje się do monitorowania skuteczności podjętej terapii [2, 6].

Przeprowadzono wiele badań naukowych mających na celu określenie roli jaką PCT mogłaby odegrać w diagnostyce, ustalaniu rokowania i przewidywaniu możliwości wystąpienia powikłań u chorych z ostrym zapaleniem trzustki. Z metaanalizy wykonanej przez Mofidi'ego i współpracowników wynika, że prokalcytonina może być użyteczna w ustalaniu stopnia ciężkości OZT i kwalifikowaniu pacjentów do odpowiednich procedur medycznych [2, 3]. Przede wszystkim jednak PCT jest bardzo dobrym wskaźnikiem pozwalającym zidentyfikować pacjentów obarczonych ryzykiem rozwinięcia infekcyjnej martwicy trzustki, a w konsekwencji sepsy [2]. Warto zauważyć również, że prokalcytonina wykazuje się w tym przypadku większą czułością i specyficznością niż białko C-reaktywne (CRP), które jest obecnie najczęściej oznaczanym markerem stanu zapalnego [3]. Przedstawiona wnioski mają duże znaczenie kliniczne ze względu na różnice w postępowaniu w przypadku jałowej i zakażonej martwicy, która wymaga interwencji chirurgicznej [2, 5, 9]. Pomiar stężenia PCT w surowicy to badanie nieinwazyjne, co jest niewątpliwą zaletą w porównaniu do aspiracyjnej biopsji cienkoigłowej (BAC) trzustki. Ponadto biopsja wiąże się także z ryzykiem pobrania materiału niediagnostycznego oraz fałszywie ujemnego wyniku badania bakteriologicznego [2], Ponadto wynik posiewu otrzymuje się dopiero po 43h zaś stężenie prokalcytoniny w surowicy można oznaczyć już w ciągu ok. 30 minut przy zastosowaniu metod w pełni automatycznych [3]. Wszystko to pozwala na szybszą identyfikacje pacjentów z największym ryzykiem infekcji i szybsze wdrożenie profilaktycznej antybiotykoterapii [2, 9].

Wyniki badań wskazują więc, że prokalcytonina jest bardzo dobrym markerem pozwalającym przewidzieć wystąpienie powikłań septycznych u pacjentów z martwiczym ostrym zapaleniem trzustki. Nie można jednak zapominać, że PCT jest parametrem niespecyficznym charakterystycznym dla infekcji bakteryjnych i sepsy. Sam pomiar nie dostarcza informacji o źródle zakażenia oraz nie pozwala na jednoznaczną identyfikację patogenu. Dlatego też interpretację wyniku należy zawsze przeprowadzać w oparciu

o dokładnie zebrany wywiad i badanie fizykalne oraz skonfrontować go z innymi badaniami dodatkowymi [2, 3,

6].

Aitor: Mariusz Wiecha Opublikowany: 2009-08-06