s31 2

2.2. Realizm współczesny 79

torowane i badane. Podobnie zmieniają się źródła siły. na którą składa się wszystko to. co umożliwia kontrolę człowieka nad człowiekiem, a więc przemoc fizyczna, a także więzy społeczne i psychologiczne. Ważna Jest psychologiczna relacja między tymi. którzy sprawują władzę i tymi. którzy są jej poddani. Władza może być sprawowana za pomocą rozkazów, perswazji, groźby, autorytetu, charyzmy lub kombinacji tych czynników¹. Siła nie daje się łatwo zmierzyć i skwantyfikować. ponieważ oprócz czynników wymiernych, takich jak położenie geograficzne, bogactwa naturalne. liczba ludności, rozwój przemysłu czy wielkość sił zbrojnych, decydują także czynniki niewymierne, takie jak jakość przywództwa, charakter narodowy oraz morale narodu². Błędna ocena siły oraz intencji innych państw może prowadzić do nieporozumienia, zwłaszcza że stosunki międzynarodowe są dynamiczne, a polityka państw zmienia się, przybierając czasami postać polityki status quo. czasami zaś polityki agresywnej.

Po czwarte, występuje napięcie między zasadami moralności a wymogami sukcesu akcji politycznej. Uniwersalne zasady moralne powinny być odczytywane w konkretnych okolicznościach czasu i miejsca, a nie stosowane bezpośrednio. Etyka absolutna ocenia poszczególne działania pod względem zgodności z zasadami moralnymi, natomiast etyka polityki ocenia je pod względem politycznych konsekwencji. Etyka polityki rządzi się innymi prawami, o ile bowiem jednostka ma prawo do poświęcenia się w imię wyższych zasad, o tyle przywódca polityczny nie ma prawa kierować się innymi motywami niż interesem swego państwa.

Po piąte, państwa przedstawiają swoje aspiracje, cele i działania w taki sposób. aby wykazać ich zgodność z uniwersalnymi zasadami moralnymi. Tymczasem moralne aspiracje narodu i uniwersalne prawa moralne nie są tożsame. Polityczny realizm odmawia uznania identyczności tych dwóch kwestii, dostrzegając w nich źródło zakłamania i niebezpieczeństwo mesjanizmu oraz zaleca respektowanie żywotnych interesów innych państw. Morgenthau przeciwstawiał się np. amerykańskiej interwencji w Wietnamie z powodów moralnych. Jego zdaniem teoria domina, która leżała u podstaw amerykańskiej interwencji w Wietnamie, była błędna, bowiem światem rządzi równowaga sił. a ewentualny upadek Wietnamu Południowego nie doprowadziłby do przejścia w ręce komunistów kolejnych państw.

Po szóste, realizm polityczny, w wyniku przyjęcia autonomiczności sfery polityki i odrębności praw nią rządzących, różni się od innych szkół stosunków międzynarodowych. Centralne pytanie dotyczy wpływu danej polityki na siłę państwa³.

Zauważmy różnicę między Carrem a Morgenthauem w postrzeganiu relacji sfery gospodarczej i politycznej. Carr utrzymuje, że sfery gospodarki i polityki przenikają się i rządzą się jednakowymi prawami, siła jest niepodzielna, a siła ekonomiczna stanowi instrument siły politycznej. Z kolei Morgenthau twierdzi, zgodnie z założeniami ekonomii klasycznej, że inne prawa rządzą sferami polityki i gospodarki. co jest wynikiem odmienności obu sfer.

Morgenthau wywarł wielki wpływ na sposób rozumienia stosunków międzynarodowych nie tylko przez środowisko akademickie, lecz także przez praktyków polityki zagranicznej. Wprowadził on. za Carrem. ścisłe rozgraniczenie tego. co rzeczywiste. i tego. co należy jedynie do sfery aspiracji, czyli faktu. tego. „co jest", co empiryczne, i wartości, tego. „co powinno być", co normatywne. Celem nauki

1

   Morgenthau. Poliiics Among Nations. s. 26-27.

2

   Morgenthau. Poltttcs Among Nations. rozdział 9.

3

   Morgenthau. Politics among Nations. s. 3-4.