Scan 36

~i|Aora i 1'olyliywsenofAora (ryc.

usuwane przez cytopyge.

Kndoplazmn orzęsków jest bsgatn w elementy szorstkiego retlkulum, eo v.skazuję. że tu zachodzą podstawowy procesy syntezy. W endoplazmie inijdują się także wakuolc tętniące (pubująec) ze swymi kanalikami i ot i:zające Je „nefroplazmą". która jest odpowiedzialna za usuwanie nadmiaru wody 1 niektórych metabolitów z komórki.

Aparat Jądrowy. Oprócz kilku gatunków, uważanych /.i naj-lisidziej prymitywne i wydzielonych do odrębnego taksonu, orzęskt cli.s-rakteryzują się jądrowym dualizmem. Występuj) u nich dwa rodraje jąder: mikron u k I o u » i makronuklous, pełniące różne funkcji- w komórce (ryc. 53 i 02).

M ikronukleus Jest jądrem generatywnyna. Zazwyczaj jest to nlewiel-kle jądro, intensywnie bsrwiące się w reakcji Kc ul gen a. często |»łożone w b-zpośtcdnim pobliżu makronukleusa i dlatego nie zawsze dobrze widoczne. Jądro to prawdopodobnie nie odgrywa większej roli w funkcjonowaniu komórki, gdyż u wielu gatunków występują szczepy nmlkronuklr--iiiic Mikronukleus jest jądrem diploklalnym, dzieli się mttotycznic two-

lokalizacja x prawej strony klnctosomów uwtala uznana za prawidłowość, znaną pod nazwa zasady d c * in o d c k s J i. W pewnych przypidkoch, gdy rozpatrywano morfologię gatunków pozbawionych gęby I silnio zniekształconych na skutek osiadłego trybu tycia, zasada ta pozwalała na ustalenie miejsca odpowiadającego przedniemu biegunowi zwierzęcia.

Kilirilla posteiliarnn składa się z pęczka mtkrotubull. powiązanych z kir.etCAumem w rejonie 9 triptetu. Fibrilla ta kieruje się nieco ukośnie ku tyłowi komórki v.łączn»c swe mlkrotubule do biegnącego pod błona komórkowa podłużnego panna flbrsllarnego. Parano to, równoległo do kinctodesmy, jest Jednak położone na innym poziomic i nigdzie się z nim nie łączy.

Pibrilla transwcrłnlna składa się z 5-9 równoległych tubuli położonych jedna obok drugiej i tworzących płaską wstęgę. Fibrilla transwersalna odchodzi od kinelosomu w rejonie 3 i 4 triplctu i tuż pod błoni) komórkowa hlegnie w lewo, poprzecznie do osi ciało, osiągając okolice następnego rzędu rzęsek.

Opisane tu elementy związane z pojedynczym kinctosomcra tworzą układ, który w pełnej postaci występuje tylko u niektórych grup ortęs-ków (m. in Tetrabymenino) (ryc. tli A), natomiast u innych grup jedne z omawianych elementów są rozwinięte silniej, inne zaś ulegają pewnej redukcji. Ostatnio wysunięto nawet propozycję podziału typu Clllara na duże jednostki taksonomiczne, uwzględniając tę właśnie tendencję.

Oprócz wymienionych elementów u niektórych gatunków od podstawy kinelosomu może odchodź* jeszcze pismo tuba la mc zwarte nctnalo-desntą. Włók lenko to kieruje ssę zazwyczaj ku środkowi komórki. W pewnych przypadkach nematodesmy. biorące początek od wielu rzęsek, łączą się tworząc duże zgrupowania tubuli. Nernatodeszny. towarzyszące najczęściej tylko rzęskom pewnych fragmentów komórki, często są zlokalizowane w pobliżu gęby. gdzie pełnią funkcję- oporową i ochronną (ryc. «OA. Ił).

^\V«y^tkic Ltnówipne- lą,przydatki kir.elosoniów w określony sposób rozmieszczone w warstwie koetyfcatnej eklopUzmy tworzą sieć noszącą ogólną nazwę infraciliatury. Dawniej, sieci tej przypisywano określoną rolę w przewodzeniu bodźców i zapewnieniu zorganizowanej pracy całego orzęsiema. Obecnie koncepcja la została odrzucona, a Infraciliaturze przypisuje się głównie rolę usztywniającą, ułatwiającą orzęskom zachowanie stałego kształtu ciała.

Dla uzupclnscr.ia przedstawionego obrazu należy dodał. że u niektórych gatunków lub w pewnych częściach komórki mogą występował zespoły rzęsek o rozmaitym stopniu zintegrowania. Np. u Jtonsmrciunt rotufuturs), rzęski występują porami i dysponują tylko Jednym zestawem przydatków oraz dwoma wiązadelkami łączącymi oba kinctasomy (rye. Mit) Jeszcze wyższy stopień integracji, zarówno rzęsek, jak i kmetoso-mów. wykazują takie struktury jok membranellc gębowe u Oligoóytne-

MC. I») oraz Ctrri u /'olyhymrnojżioro

(rye. ME).

Trichocysty maj.) posiał wydłużonych pałeczek rozmieszczonych |-nntops<llę do powierzchni komórki (ryc. 61 A). Można u mcii wyróżnił ostrze i część o charakterze gruczołowym, która w nssmcnctc wystrzelenia wytwarza długą, dochodzącą niekiedy do 20-30 pin nlł. Tricbocyily n» i inl«ł charakter obronny (u gatunków odżywiających się bakteriami) i wówczas są rozmieszczone stosunkowo równomiernie lub też siu-11 głownie <!o zabijania i obezwładniania zdobyczy (u gatunków dra-|k- łnych), wówczas występują szczególnie licznie'w pobliżu gęby łub na in hliwych przydatkach, służących do zabijania zdobyczy, np. u DilłpluJ. /.myte trschocysty są zastępowano przez nowe, któro powstają w ekto-jilaimlc.

Klcmcnty szklelctnlne występują tylko u niektórych grup orzęsków. M -tą one mieł postał płytek (u EiilodmonsorjJudo), tzw. ..haków'^-(n .titoiuarida i /Vnłrichi<fa-AfoblJina). Mają ono jednak przede wszyit-kim mnożenie oporowe i są zawsze ukryte pod pelhkulą.

' K ndopl a z maf ujmuje środkową częśł komórki orzęsłu. TU znaj-duje się aparat JącŁowy. który u soercgu gatunków jest podwieszony na l-iidzlej gęstych pasmach cytopłizmy, zwanychVkaryofotamij

W cradoplazinle zachodzą także procesy; trawienia i wchłaniania Znaj-dają się lu liczne wakuolc pokarmowe, któro tworzą się w pobliżu cylo-•tumu. a następnie przebywają w pewnych obszarach bardziej płynnej . Mikoplazmy, dopóki znajdujący się w nich pokarm nie ulegnie strawienia U niektórych gatunków, np. u Poiszmcciuns można stwierdził istnienie, tzw. cyk łozy, określonego stałego prądu cytopłizmy, zawierające) wodnicz-M |»ksrmowe wewnątrz cytoplazmy. Nic strawione cząstki pokarmowe nq

183

IW