Scan0029 5

2. UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW

Ucząc się chemii w klasach poprzednich zapoznaliście się z krótką tabelą okresową, nazywaną często od nazwiska twórcy, rosyjskiego chemika Dymitra Mendelejewa (1834—1907), układem okresowym pierwiastków Mendelcjcwa. Obecnie przedstawimy inny kształt układu okresowego, nazywany długim układem okresowym:

n	ns	(n-l)rf	np
	s^1 s^2	d^1 d^2 d^3 d^4 d^s d^6 d^1 d« d^9 d^10	P^1 p^2 p^3 p^4 p^5 p^6 ł
1	H		He
2	Li Be		B C N O F Ne
3	Na Mg	(Jdo	Al Si P S Cl Ar
4	K Ca	Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn	Ga Ge As Se Br Kr
5	Rb Sr	Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd	In Sn Sb Te J Xe
6	Cs Ba	La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg	Tl Pb Bi Po At Rn
7	Fr Ra	Ac

	n	(n—2)/
Pierwiastki przejściowe		fl f2 f3 p fS f6 fl fS p po fil fi2 f13 f14
lantanowce aktynowce	6 7	Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er T Yb Lu Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Ten typ układu okresowego obejmuje pierwiastki (lantanowce i aktynowce) wypełniające orbitale /, które zostały umieszczone poza tabelą.

Na podstawie długiego układu okresowego wyprowadzić możemy np. następujące wnioski:

A. W kierunku poziomym tabela podzielona została na siedem okresów

54

i

i numer każdego z nich odpowiada głównej liczbie kwantowej orbitalu s, który zaczyna się w nim wypełniać.

B. Liczba pierwiastków w poszczególnych okresach stanowi dwukrot-jiość liczby orbitali, wypełnionych według kolejności energii ns—np, gdzie n oznacza numer okresu, a równocześnie główną liczbę kwantową. Na przykład:

—    okres pierwszy zawiera jedynie dwa pierwiastki, ponieważ wypełnia się w nim jedynie jeden orbital, tj. Is;

—    okres drugi zawiera osiem pierwiastków, ponieważ w poziomie energetycznym 2s—2p znajdują się orbitale 2s i 2p. W sumie więc wypełniają się cztery orbitale;

—    okres czwarty zawiera 18 pierwiastków, ponieważ na poziomie energetycznym 4^—4p poza orbitalami 4.s i 4p znajdują się także oribtale 3d. W sumie więc wypełnia się w tym okresie dziewięć orbitali (jeden s, trzy p i pięć d);

—    szósty okres obejmuje 32 pierwiastki, ponieważ wypełnia się w nim 16 orbitali (jeden 5, pięć d, siedem / i trzy p).

W danym okresie układu pierwiastków (rys. 12) wypełniają się orbitale leżące w zakresie poziomów energetycznych ns — np, przy czym n oznacza numer

55