Scan0047

¹¹    Ibidem.

¹²    Zestawienie Zestawienie na podstawie badań ]. Śtefanowića (w książce są dane procentowe), Psychologia wzajemnych kontaktów..., op. cit., s. 137, 157, 202, 221.

wypowiadanych w imię jego dobra. Te słowa są odbierane bez „łagodzącego filtra". Przeciwnie - mają negatywne konsekwencje społeczne, bo są słyszane przez grupę, z którą uczeń się identyfikuje, na opinii której bardzo mu zależy. Te słowa ranią więc podwójnie"¹¹.

Po tych rozważaniach dotyczących języka, za pomocą którego niekiedy wartościuje się uczniów, przyjrzyjmy się nieco bliżej cechom nauczycieli odrzucanych emocjonalnie przez nastolatki¹².

1)    Osobowe właściwości nauczyciela: ulega nastrojom, nie umie się opanować, wybucha, szaleje, denerwuje się, gniewa, nie dotrzymuje słowa, jest bezkrytyczny wobec siebie, kiedy się pomyli, nie uzna tego, gniewa się o prawdę, jest małostkowy, sam nie przestrzega tego, czego wymaga od uczniów, jest nieczuły, bezlitosny, nielitościwy, jest surowy, uszczypliwy, grubiański, ma rzemieślniczy stosunek do zawodu.

2)    Negatywne właściwości wychowawcze: szydzi z uczniów, ośmiesza, jest ironiczny, obraża nas, rani, poniża, nigdy nie pochwali, nie zachęci, stale tylko krytykuje, moralizuje, wygłasza kazania, karze bez zbadania sprawy, nie dowierza nam, nie ma do nas zaufania, utrzymuje zbytni dystans do uczniów, jest nieprzystępny, sztywny [...] pogardza uczniami, nadużył naszego zaufania, nie ma żadnych względów, jest niewyrozumiały, nie uznaje usprawiedliwień, niczego nie przebaczy, nie podchodzi do uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnych właściwości, nie respektuje opinii klasy, prześladuje uczniów, którzy się z nim nie zgadzają w sprawach klasy.

3)    Negatywne właściwości dydaktyczne: nie ocenia według wiadomości, lecz w zależności od zachowania się, wyglądu ucznia, daje notę niedostateczną za złe zachowanie się czy zapomnienie zeszytu, kiedy uczeń nie wie, krzyczy na niego, wymyśla mu, chce ucznia pogrążyć, nie pomoże mu, wymaga pamięciowego utrwalania materiału, żąda odpowiedzi dokładnie jak w podręczniku,

niechętnie godzi się ponownie tłumaczyć materiał, którego nie rozumiemy; kiedy powiemy, że nie wiemy, gniewa się, stawia niedostateczne, wyjaśnia monotonnym głosem mówi cicho bardzo szybko, wyjaśnia bezładnie, odbiega od tematu, tłumaczy bez zaangażowania, bez zapału, nie zajmuje go przedmiot, jego lekcje są monotonne, nieciekawe, nudne, niestrawne, oschłe, zawsze jednakowe, uprzywilejowuje swój przedmiot na niekorzyść innych, nie stara się podnieść wyników, jest mało wymagający, nie pozwoli nam wypowiedzieć swojego zdania, poglądu odnośnie wykładanego materiału, nie dopuszcza do dyskusji.

I    O nauczycielu utrzymującym uczniów w poczuciu zagrożenia,

przejawiającym wobec nich postawę nieżyczliwości i inne zachowania świadczące o braku akceptaqi, mówi się dziś jednoznacznie, iż nie nadaje się do pracy wychowawczej, bowiem niszczy więź społeczną w szkole, bywa przyczyną zaburzeń emocjonalnych, decydujących o całym dalszym rozwoju uczniów, a nawet przyczyną ich samobójstw¹³. Ktoś kiedyś powiedział, że nauczyciele w opinii uczniów dzielą się na dwie kategorie. Jedna to tacy, na których uczniowie czekają, że przyjdą, druga - nauczyciele, co do których oczekuje się, że wyjdą. Jest dużo racji w tej uproszczonej klasyfikacji. Nauczyciele, którzy nie akceptują uczniów, nigdy nie będą dla nich osobami atrakcyjnymi, to znaczy takimi, których obecności pragnie się ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb. Mają też nikłe szanse stania się dla nich autorytetem. Niektórzy pedagodzy, tłumacząc określenie „akceptacja ucznia", wiążą je z pojęciem miłości, zwracając przy tym uwagę na fakt, iż sens zwrotu „kochać ucznia" został obarczony wieloma błędami zarówno w rozumieniu przez nauczyciela, jak i w interpretacji dokonywanej przez literaturę. Toteż Gaston Mialaret, postulując, by na pierwszym miejscu przed wszelkim kształceniem postawić jeden warunek, a mianowicie: „wychowawca powinien kochać swoich uczniów", zwraca uwagę, iż kochać dziecko to nie znaczy uważać je za bóstwo, przed którym wychowawca powinien padać na kolana i którego zachcianki spełnia bez zastanowienia i ograniczeń,

¹³ Patrz szerzej: O. Speck, Być nauczycielem. Trudności wychowawcze w czasie zmian społeczno-kulturowych, przeł. E. Cieślik, Gdańsk: GWP 2005.