scan0080 3

98

3.    S.W. Carlcysrr.ith. R.I. Fox: Fermenter Instrumcntation and Control. Adv. Biochcm. Proces-

ses 3. 1984, 1-51.    • ‘ .

4.    J. Ccynowa: Kataliza w reaktorach z membranami enzymatycznymi. Biotechnologia, 1 (24). 1994, 95-108.

5.    Y. Chrisli, M. Moo-Young: Biorcactor design; w Basic Biotcchnology, C. Ratledgc. B. Kristiansen (cds). Cambridge Univcrsity Press. Cambridge 2001, 151-172.

6.    P. Harms, Y. Kostov, G. Rao: Bioprocess monitoring, Current Opinion in Biotcchnology. Vol. 13, 2002, 124-127.

7.    A. Ltlbbert, R. Dimulis: Measurements and control; w Basic Biotcchnology, C. Ratledgc, B. Kristiansen (cds), Cambridge Univcrsity Press, Cambridge. 2001, 213-238.

8.    A. Noworyta. J. Bryjak: Reaktor membranowy - nowe możliwości procesowe. Biotechnologia. 5 (22), 1993, 4-15.

9.    B. Sonnlcitner: Bioprocess aulomation and bioprocess design. Journal of Biotechnolog)-, 52. 1997, 175-179.

10.    U.E. Vicrsturs, A.M. Kuzniecow, W.W. Sawienkow: Bioreaktory. Zasady obliczeń i doboru. WNT, Warszawa 1990.

9. WYDZIELANIE I OCZYSZCZANIE PRODUKTÓW FERMENTACJI

Produktami procesów biotechnologicznych mogą być: biomasa drobnoustrojów bądź produkt metabolizmu wydzielany do środowiska hodowlanego. Biomasa mikroorganizmów może być gotowym produktem, np. drożdże pie-kamianie, bądź surowcem do dalszego przerobu np. w produkcji enzymów wewnątrzkomórkowych, witaminy B_l2. W większości biotechnologii występuje zagadnienie oddzielenia biomasy drobnoustrojów od płynu hodowlanego oraz wydzielenia i oczyszczenia pożądanych produktów. Znane są też technologie, których produktem jest preparat powstały w wyniku odwodnienia płynu pohodowlanego. -

Produkty metabolizmu lub substancje pozyskiwane z komórek są często substancjami wrażliwymi, których aktywność biologiczna zależy od zachowania odpowiednich warunków środowiska. W szczególności dotyczy to substancji białkowych takich jak enzymy, niektóre antybiotyki, przeciwciała itp. Metody wydzielania i oczyszczania substancji biologicznych muszą zatem zapewniać zachowanie aktywności biologicznej produktu i przeciwdziałanie jego dezaktywacji. W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy produkcji farmaceutyków, bardzo istotne jest prowadzenie procesów rozdzielania w warunkach jałowych.

W niektórych procesach biotechnologicznych, jak np. fermentacji etanolowej lub produkcji kwasu cytrynowego, uzyskuje się wysokie stężenie produktu w płynie pofermentacyjnym (rzędu 10% masowych i więcej). W wielu technologiach stężenie produktów w płynie pohodowlanym jest zdecydowanie mniejsze, często nie przekraczające 0,5%. Krańcowym przykładem jest produkcja witaminy B_I2, której stężenie w płynie wynosi ok. 20 g/m³. Istotne znaczenie w takich procesach ma zatężanie roztworów zawierających substancje biologiczne.

Przedstawione czynniki, stanowiące o specyfice rozdzielania bioproduktów, sprawiają, że wydzielanie i oczyszczanie produktów biologicznych stanowi odrębną dziedzinę inżynierii bioprocesowej. Część metod rozdzielania stosowanych w biotechnologii wywodzi się z procesów stosowanych w przemyśle chemicznym, niektóre metody zostały .specjalnie rozwinięte dla potrzeb biotechnologii.