Unia celna -to stowarzyszenie co najmniej 2 państw, które znoszą wobec siebie cła i ograniczenia ilościowe oraz środki o podobnych skutkach i wprowadzają wobec krajów trzecich wspólną taryfę zewnętrzną tzn. jednakowe cła na poszczególne produkty we wszystkich krajach należących do unii celnej, oraz prowadzą wspólna politykę w zakresie ograniczeń ilościowych i innych środków wynikających z ceł i ograniczeń ilościowych.
Koncepcja unii celnej zapoczątkowana została w GATT (Układ Ogólny w Sprawie Cel i Handlu, międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane 30.paź.l947 r. w Genewie). Zdefiniowano tam pojęcie unii celnej, przez która rozumiano zastąpienie przez jeden obszar celny dwóch albo kilku obszarów celnych prowadzące do eliminacji ceł i innych restrykcyjnych przepisów handlowych i przy pewnych zastrzeżeniach, ujednolicenie ceł i innych przepisów stosowanych przez każdego z członków unii w handlu z obszarami, które do niego nie należą.
Realizacja unii celnej przebiegała etapowo i została zakończona z dniem 1 lipca 1968r. unia celna powstała na bazie 4 systemów celnych obowiązujących w 6 państwach, które były pierwszymi członkami EWG tj. systemu Beneluksu, Francji, Niemiec i Włoch. Unia celna obejmuje całą wymianę towarową oraz wprowadza zakaz nakładania pomiędzy państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych jak oraz wszelkich opłat o skutkach równoważnych. Eliminuje bariery w obrotach handlowych pomiędzy członkami unii. Państwa członkowskie ustaliły również wspólną taryfę celną wobec państw nienależących do ówczesnego EWG. Unia celna w ramach EWG powstała bez etapu pośredniego jakim może być strefa wolnego handlu. Wskutek realizacji unii celnej zniesione zostały ograniczenia ilościowe w handlu towarami przemysłowymi, zlikwidowano cła w obrocie wewnętrznym wprowadzono w miejsce narodowych taryf celnych ujednolicona taryfę zewnętrzną.
Każdy towar legalnie wyprodukowany lub wprowadzony do obrotu zgodnie z formalnościami przywozowymi w jednym z państw członkowskich ma zagwarantowana swobodę przepływu we wszystkich państwach członkowskich bez żadnych barier w obrocie.
Obszar celny obejmuje wymienione terytoria państw członkowskich, z wyłączeniem niektórych wysp, miast, obszarów.
Stawka celna stanowi współczynnik ustalony w taryfie celnej lub w innych szczególnych przepisach celnych dla każdej nomenklatury towarowej, na podstawie którego oblicza się cło, a także podatki importowe.
POJĘCIE TOWARU I REGUŁY POCHODZENIA TOWARÓW
Pojęcie- towar- nie jest tożsame z cywilnoprawnym pojęciem- rzeczy- którymi są tylko przedmioty materialne. Pojęcie -towar celny- rozumiane jest jako każda rzecz ruchoma, będąca przedmiotem obrotu towarowego z zagranica, podlegający dozorowi celnemu i kontroli celnej.
Nie są towarem rzeczy będące przedmiotem nielegalnego obrotu handlowego, a także ustawowe środki płatnicze państw członkowskich oraz dowody tożsamości.
Zasada swobodnego przepływu towarów dot. nie tylko towarów, które zostały wyprodukowane na obszarze celnym UE lecz także towarów przywiezionych, które zostały dopuszczone do obrotu po zapłaceniu obowiązujących w stosunku do innych należności celnych. Towary pochodzące z krajów trzecich mogą korzystać ze swobodnego przepływu towarów jeżeli zostaną spełnione 2 warunki:
1. za towary przywożone z państw trzecich zapłacone zostanie cło i inne ewentualne obciążenia fiskalne oraz dopełnione zostaną inne formalności przywozowe
2. uiszczone cło i inne należności celne nie będą w późniejszym czasie zwrócone lub umorzone.
Za towary unijne uważa się towary, które:
1. zostały całkowicie uzyskane na obszarze celnym UE bez udziału towarów przywiezionych z krajów lub terytoriów niebędących częścią obszaru celnego UE
2. sa przywiezione z państw lub terytoriów niebędących częścią obszaru celnego UE i zostały dopuszczone do obrotu
3. są uzyskane lub wyprodukowane w UE z towarów pochodzących spoza UE lecz wyprodukowane do wolnego obrotu na terytorium UE.
Towarami nieunijnymi sa wszystkie inne towary niebędące towarami unijnymi.
Reguły pochodzenia towarów pełnią funkcje pomocnicza w ramach środków polityki handlowej stosowanych przez UE. Reguły pochodzenia towarów stanowią część tzw. elementów kalkulacyjnych w prawie celnym. To składniki za pomocą których naliczane sa należności celne przywozowe i należności celne wywozowe odnoszące się do towarów będących przedmiotem obrotu towarowego za granica. Pośród elementów kalkulacyjnych wyróżnić możemy 3 :
1. taryfa celna
2. pochodzenie towarów
3. wartość celna towarów
Reguły pochodzenia towarów określają ekonomiczną przynależność towaru do konkretnego kraju lub regionu. Wyróżniamy trzy podstawowe formy pochodzenia towarów: świadectwo pochodzenia towarów, faktura
2