scanB0

Elementy ksiąg rachunkowych wymienia art. 13 ust. 1 ustawy o rachunkowości mówiący³⁷, że księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:

•    dziennik,

•    księgę główną,

•    księgi pomocnicze,

•    zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,

•    wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Dziennik przeznaczony jest do chronologicznego ujmowania zdarzeń gospodarczych. Zapisy w dzienniku są dokonywane na podstawie dowodów księgowych w kolejności czasowej (według dat). Każdy zapis powinien zawierać: numer pozycji w dzienniku, datę, określenie dowodu księgowego (nazwa, symbol, numer), treść operacji i kwotę. Sumy zapisów w dzienniku są ustalane w sposób ciągły. Przykładowy wzór dziennika przedstawiono poniżej.

Lp.	Data	Dowód	Treść	Kwota
1	02.04.2005 r.	KW-1/2005	Zaplata za f-rę VAT nr 7/2005	100,00
2	08.05.2005 r.	F-ra 4/M/05	Otrzymano f-rę VAT za towar	10,00

Księgę główną tworzą konta syntetyczne ujęte w zakładowym planie kont. Na kontach tych dokonuje się ewidencji operacji gospodarczych w porządku systematycznym zgodnie z zasadą podwójnego zapisu’⁸. Oznacza to, że każda operacja zostaje tematycznie przyporządkowana określonym kontom. Kolejne operacje na kontach księguje się chronologicznie. Podstawą ujęcia operacji w księdze głównej są zapisy w dzienniku i wcześniejsze lub jednoczesne). Konta księgi głównej stanowią bazę danych podczas sporządzania sprawozdań finansowych.

Księgi pomocnicze (księgi analityczne) składają się z kont analitycznych, które z praktycznych względów prowadzi się dla uszczegółowienia i uzupełnienia zapisów w księdze głównej. Mają one za zadanie dostarczyć informacje bardziej drobiazgowe niż te, które są zawarte na koncie syntetycznym. Zapisy na kontach analitycznych są podporządkowane w układzie systematycznym, z tym że dokonuje się ich również kolejno według dat³⁹.

Zestawienie obrotów i sald sporządza się na koniec każdego okresu sprawozdawczego, ale nie rzadziej niż na koniec miesiąca. Zawiera ono: symbole lub nazwy kont, salda i obroty kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, salda i obroty za okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda końcowe. Zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych sporządza się na koniec każdego miesiąca na podstawie zapisów' na kontach księgi głównej.

Warto też podkreślić, że zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych, nazywane też bilansem próbnym, pozwala ujawnić błędy popełnione podczas ewidencji operacji gospodarczych, jeżeli były one spowodowane naruszeniem zasady podwójnego zapisu, a więc⁴⁰:

• zaksięgowanie operacji tylko na jednym koncie,

" Komentarz do ustawy o rachunkowości - Rachunkowość - MSR - Podatki, red. A. Jarugoua. T. Martyniuk. ODDK Gdańsk 2002, s. 166 i nn.

^Jt Ustawa o rachunkowości..art. 15.

Tamże, art. 16. ^a Tamże, art. 18 ust. 3.

21