Schowek15

dorollenek żelaza). Wstrzymanie dopływu tlenu, podobnie jak usunięcie elek-liolitu, powoduje zatrzymanie korozji. Korozja elektrochemiczna bardzo agresywnie atakuje metale, szczególnie żelazo i jego stopy.

Objawem zniszczenia korozyjnego może być rdzewienie (np. na skutek utleniania), pękanie lub spadek wytrzymałości mechanicznej albo ciągliwości metali. Ze względu na wygląd zewnętrzny metali lub zmianę ich właściwości fizycznych proces korozji można podzielić na cztery grupy.

I Korozja równomierna obejmuje całą powierzchnię materiału. Do tej grupy zalicza się rdzewienie żelaza i matowienie (utlenianie powierzchniowe) srebra. ’ Korozja wżerowa występuje tylko w pewnych miejscach w postaci plam lub wżerów, często sięgających głęboko w materiał. Są na nią narażone metale, na które działa szybko przepływająca ciecz, stąd nazywa się ją też korozją uderzeniową lub korozjo-crozją.

V Odcynkowanie (rodzaj korozji, któremu ulegają stopy cynku) i korozja selektywna (parting).

I Korozja międzykrystaliczna, lokalna, przebiegająca na granicy ziaren meta lu. powoduje spadek jego wytrzymałości i ciągliwości. Postępuje bardzo szybko, atakując głębiej położone warstwy, co czasem jest przyczyną katastrofalnych zniszczeń. Korozja międzykrystaliczna występuje często w nieprawidłowo obrobionej cieplnie stali kwasoodpornej i duralowyeh stopach aluminium (4% Cu).

Zużywanie korozyjno-mechaniczne

Zużywanie korozyjno-mechaniczne jest spowodowane korozją oraz mechanicznym oddziaływaniem współpracujących elementów. Ze względu na specy-likę czynnika mechanicznego można wyróżnić trzy główne procesy, określające mechanizm tego zużywania.

Korozja naprężeniowa jest wynikiem jednoczesnego działania statycznych naprężeń rozciągających oraz środowiska. Jej następstwem są pęknięcia części maszyn. W procesie wyróżnia się:

•    okres początkowy - następuje przebicie warstewki ochronnej materiału; uszkodzenia mają charakter elektrochemiczny,

•    okres rozprzestrzeniania pęknięć - przebiega bardzo szybko i głównie na drodze mechanicznej,

•    okres lawinowego niszczenia.

Korozja zmęczeniowa jest wynikiem współdziałania korozji elektrochemicznej i zmiennych naprężeń, spowodowanych powstawaniem ostrych wżerów, które przechodzą w pęknięcia, wypełnione produktami korozji. Jednoczesne działania naprężeń cyklicznych i agresywnego środowiska ciekłego obniżają wytrzymałość stali na zmęczenie od 1.5 do 10 razy. Naprężenia zmienne powstające w wyniku obciążeń cyklicznych wywołują korozję międzykry-staliczną i śródkrystaliczną. Uszkodzenie spowodowane korozją zmęczeniową jest znacznie większe niż suma uszkodzeń wynikających z samego naprężenia zmiennego i korozji elektrochemicznej.

Zużywanie erozyjne (odmiana zużywania korozyjno-erozyjnego) to proces niszczenia warstwy wierzchniej elementów maszyn, polegający na powstawaniu ubytków materiału w wyniku oddziaływania cząstek ciał stałych, cieczy i gazów o dużej energii kinetycznej lub prądu elektrycznego. Występuje przede wszystkim w maszynach przepływowych i wynika z przemieszczania się z dużą prędkością czynnika roboczego (w dyszach silników rakietowych, silnikach helikopterów, filtrach cyklonowych, instalacjach do przeróbki ropy naftowej) oraz w maszynach elektrycznych. Charakter zużywania erozyjnego zależy od warunków, w jakich występuje ubytek materiału.

Ilościowa charakterystyka występowania poszczególnych rodzajów zużycia

W literaturze podaje się wyniki badań dotyczących ilościowego udziału poszczególnych rodzajów zużycia. W przypadku samochodu terenowego, zależnie od zespołu, udział zużycia mechanicznego w wyniku tarcia wynosił od 47% do 98% , a udział uszkodzeń zmęczeniowych od 2% do 48%. W odniesieniu do maszyn melioracyjnych udział poszczególnych rodzajów zużycia był inny, a mianowicie: pitting - 28-^38%, przełomy zmęczeniowe - 24-^26%, zużycie mechaniczne w wyniku tarcia - J9-f22%, zużycie korozyjne - 5-7-8%.', połączone rodzaje zużycia - l()-f-I2%. Przykładowe szacunkowe dane dotyczące strat gospodarki kanadyjskiej w roku 1984, wywołanych przez poszczególne rodzaje zużycia, są następujące: zużycie ścierne - 66,5%, adhezyjne (zacieranie) 12,1%), powierzchniowe 8,9%, erozja - 7.8%*, zużycie mechaniczne wskutek tarcia połączone z oddziaływaniem chemicznym (tribochemiczne) -2,8%) i fretting - 1.9%-.

Zapobieganie nadmiernemu zużywaniu części maszyn

Przeciwdziałanie zużywaniu części maszyn polega na stworzeniu możliwości złagodzenia owych procesów. Na przykład zamiast zużywania wskutek sczepiania pierwszego rodzaju węzły tarcia należy zaprojektować tak. aby zużywanie następowało w wyniku utleniania.

Już na etapach projektowania i wytwarzania urządzenia należy:

•    dobierać pary trące i materiały do ich wyprodukowania,

•    projektować układy smarowania,

•    zapewniać wysoką jakość warstw wierzchnich współpracujących części,

•    dobierać pary montażowe i zapewniać czysty montaż,

•    przewidywać i zapewniać odpowiednią regulację.

Powszechnie stosuje się metody fizycznego i chemicznego nanoszenia twardych. cienkich warstw na współpracujące powierzchnie. Według dotychczasowego stanu wiedzy im twardsza jest warst wa wierzchnia, tym staje się ona odporniejsza na zużywanie ścierne. Materiałami stosowanymi na te warstwy są: TiN,TiC, AfCh, syntetyczny diament oraz różne kompozycje wielowarstwowe wymienionych i innych związków.

29

www.vvsip.com.pl