scs56

|fip «h*4h*h*i- fej |vut. pf»w. łil.: j«f(, (i    itd.; |Mi7<nlalc formy oparte aą

na *c««óc prf/-. ix»hkj pff- (tu ntnicinatt rdzenna -o- :

S) dfti lub dijati, Jf/f. ‘dziać, czynić, kłaść’; samo diii ma takie znaczenie 'iwmk* i ma w praca, oboczne formy dridf < •JeJją (de-d-j-^), deideii < •Jrdjrli itd., " których występuję podwojenie elemenUi rdzennego de-d-\ te postacie znajdujemy też w pokrewnych czasownikach z prefiksem: odłti, odłję, odfjeli i odtłdy, odrideli 'odziać', np. w zdaniu Aart odeidtmi i( 'czym się odziejemy', Z czasownikiem tym jest związany rzeczownik odtid<i < •odedja ‘odzienie, odzież, szata'.

fi) upali, nf>Tq $ *npję, npff, koniug. IV — od tematu npi- tworzy się praca., imper. i part. praes. act.; inne formy oparte są na temacie inf. np*- (wyjątek w IV kMiiiug. z leni. inf. na -*• pierwotne), mianowicie imperf., u/wup itd., nor. n/Wp itd.. p.iti. pract. act. I i II. pot. si/tor* itd., npaU itd., sup. s*pai*. inf. npati.

7) Jmrdfti 'starczyć*, pracz. i/nriię $ *</or»(rV. danFeli < ^m./nvJjrli allto dmnj/ję, dovdijefi; w 3. ni. obok An/^i i dmtJrjąU poświadczona jest forma dovU{lt (-ęf* jak w tematach

5) metali ‘rzucać, miotać’ — obok form • praca, melę, mttłii według koniug. I występują formy aw< *meijff, meitisi < •metjeli według koniug. III (tern. •/»■). Imperf. mógł być tworzony albo od tematu praes., albo od tematu inf., por. mella-ap $ •mrtjfayi itd. i melony* itd.; part. pract. act. I i II i aor. tworzyły się od tematu inf. mru-, por. Mfan itd., metali itd., netóp itd. Niektóre formy mogły też być urobione od tematu poszerzonego w praes. metaję, metujeli ‘miotam*.

9) riilti, viidę, ridiii - ma tylko nieregularny imper. 2. i 3. ag. tiisdb, według wzoru czasowników atcmatycznych (zoo. § 39, e).

10)    iskati 'szukać' — może mieć praes.: a) według koniug. I, tj, iskq, iSteii < •iskeyi itd., przy czym lt występuje w większości form, a tematyczne sk zachowuje”się prócz I. sg. także w 3. fil.: iskęt*-, grupa // < U < sk przed e\ b) według koniug. III, a więc iltq, iitdi itd., przy czym ił występuje we wszystkich formach, gdyż jest rezultatem pslatałizacji grupy sk przez j, a następnie dysymilacji: iStą < *iskjq, iSteii < *iskjeyi (wynik podobny jak pod wpływem e) itd. Możliwe też jest objaśnienie form 1. sg. ii/fl i 3. pi. iStqt* analogią do grupy // w pozostałych formach w ramach koniugacji I.

11)    byli — czasownik suplctywny, zawierający cały zespól form utworzonych od różnych tematów. Należą tu: a) temat jes- jako postać prejntowana atarazego •es- obocznego do s-. Od postaci jes- tworzy się praca, z wyjątkiem 3. pi., która to forma ma rdzenno s-, podobnie jak part. praes. act., por. sqt* i sy, syf ta itd.; zcataicgo połączenia partykuły przeczącej ne i *esnib, *esi itd. powstały formy zrośnięte: nfsnib < < *'ic csnib (ee > e > i), nlsi < *m esi itp.; b) temat by- znajdujący się w formach inf., sup., aor. sygm. I oraz parł. praet. act. I i II; c) temat M- stanowiący podstawę form imperf. i aor. sygm. I; d) temat bi- w starym conditionalu bimh, hi itd. (zol). §25, d); e).temat będe_:_ (bqdo-) jako rozszerzenie rdzenia bąd- (tu alarc wstawne -d-). podstawą futurum prostego odmienianego według wzori) koniug. J, por. będą, hądeii itd.; na tym samym temacie oparty jeat imper. będi itd. Trzeba podkreślić, że zc względu na swoistą różnorodność tematów, oboczności form oraz funkcję czasownik byt i zajmuje szczególną pozycję w systemie koniugacyjnym języka sos. i innych języków słowiańskich.

fi 27. Części mowy nieodmienne

a. Przysłówki

Zc względu jia n lin kilka grup.

I) Dużą grupę I przymiotników. Na (przysłówki odprzyi compar. bota 'więcej

lorml

y scs. przysłówki podzielić

ie pochodzenie I formy rnoźci

inowii skostniałe formy przypadki^ różnych rzeczowników cZęiidej występują w tej funkcji formy!N-A sg. n. przymiotników iptnikrtwc) zakończone na -o, -e, rip. molo, gorJto, razUćmo, .!rę//r fis.’, ryle 'wyżej* itp. Rzadsze są formy I, sg. na -i, np. gorui 'gorzko*, dobi ‘j sUi itp. Należą tu także przysłówki zakończone na ~e zam. na -o, lip. tyto/e 'wy oko', iliilr/r ‘daleko* itp., będące prawdopodobnie analogicznymi formami coinpar., a ej już \y funkcji stopnia równego.

rzeczowo rzc‘, doli lub dolit ' itp.; 1) sg., np. dołu

A form rzeczłłwn k*»vv w 'funkcji przysłówków utrwaliły się: I. sg., np. fart *w gó-' idole, Ina dole*, vrbju "na wierzchu'' kromę 'prócz*,' utrf 'rano* na dul.jku dołowi’, rum 'na zewnątrz’; A sg. cm "na zewnątrz'; A sg. f. protirą 'pro ciw, naprzeciw*; I, du. f. meidu 'miedzy*. Niektóre % nich stały się wtórnymi prayin kami, por. kromi, profity, meidu (zob. niżej b).

| Nic zawsze forn icjc przysłówkowe są jasne, np. zakończone na ■» lub jak Uizb i Mit a 'blisko', itkr& *ts.\ i spluń 'zupełnie, calkownc, w pełni¹, ęfrs, rmąfrt 'wewnątrz', udobk *1 two' itp. Są to prawdopodobnie w i większości stare formy N sg. m. przymiotniku rl których używało się w funkcji orzecznika (odmiana prosta).

Inne przysłówki, Skończone na -y, np. rabuky 'niewolniczo', mąibsky 'po męsku', gnibshy 'po grecku' itp.' przypominają instr. pi. m. i nj (przymiotników w formie niczlożoncj; archaiczna natomiast formę G-L na -a, lj, (dawny ablatiyus, mamy poświadczoną w. piz yilówkajch doma 'w domu', por. domu, vbćtra 'wczoraj', por. oboczną formę G sg. '>ełera dd vecen: 1’rzyslówkowc znaczenie ma także forma dniu<• 'dziś, dzisiaj', powst la z połączenia rfwis Sb *tcn dzień', i

_......"    " ------- '~ll----- i,—fi • '

Ila (Ikaty), tri kraty, nto krats, kim kraty (ftrati), jpor. w ję-

ąjięz cbnikowo-przyslówkowc z -Móc, np. dtoakroć, trzykroć,

2)    Pochodzenia li dębnik >\vcgo są przysłówki: a) w formie 1 sg. f., np. jt di no ją 'raz, pewnego razu', >idoncej%, dwjniceją 'po raz drugi, dwukrotnie', Sbtoriteją 'stokrotnie, po raz setny' ijtp.; b w formie połączenia liezobnilU (zaimka liczebnikowego) z rzeczownikiem kr, ty, hu ta, krat* — w zależności od -ustalonej składni zgody lub rządu, np. <l*va I r zyku polskim polącztn stokroć, ilekroć itp.

3)    Przysłówki uti orzonc od pni zaimkowych rozpadli się na kilka igrup znaczeniowych: a) przys »|vkj czasu, np. ktgda (kogda) 'kiedy\'jtgda 'kiedy-' (względny), ligda (togda) 'wtedy': b) przysłówki miejsca tu 'tam, tu’, rufa 'tu, tutaj’ (bliżej określający), ovuli 'tutaj, Ui ij ówdzie', runie 'wszędzie'; c) przysłówki kierunku na pytanie dokąd?, skąd?: simo dotąd', tamo 'tam', kamo 'dokąd*, jamo 'dokąd* (yrzgłędny), kodu, jędu 'skąd*, tędi 'ktąd', Wfck, otsiądu, -i 'odtąd* llfli d) pizyslówkj sposobu: kaho 'jak', jako 'jak', inka * ak\ inako 'inaczej';

toli, toll 'tak bardzo', koliko 'ile', jelb, jęli, jęli 'jak    tlŁtiMV^W'^Vki przy

czyny, celu: vukm ’> I iczcgc * (pytajny), ćeso radi 'dlaczegft po co. na co'(oytajny). timb{£e) 'dlatego, |8 to’ tp.

m.