skanuj0005(2)

353 Cz;ść IV. Przedmiot międzynarodowych stosunków politycznych

prowadziły do istotnych zmian w środowisku międzynarodowym. Czynniki te wd|v także na zmianę oblicza konfliktów zbrojnych. Wojna przestała podlegać szczegół • zasadom i ograniczeniom poprzedniego okresu, co spowodowało pojawienie sie kole' nych konfliktów i wywołało zmianę; (1) zakresu podmiotowego konfliktów 2brojnvch <2) motywacji stron obecnie toczonych wojen, (3) cc!ów. metod i środków prowadzenia walki, (-) skali eyw ilnych ofiar konfliktów zbrojnych or y/. (5) źródeł finansowania współ. czcMtych konfliktów zbrojnych. Ten właśnie wyłaniający się w latach 80. i 90. XX w. nowv typ zorganizowanej przemocy o charakterze wewnątrzpaństwowym określany jest w lite* raturze mianem konfliktu postmodernistycznego, konfliktu o niskiej intensywności lub wreszcie pojęciem ..nowej wojny”.

Toczone w granicach państw wojny (1) charakteryzują się wielością zaangażowanych w walki uczestników. Stan ten powoduje, że konflikty te określane sa czcsto mianem wojny „sprywatyzowanej”, gdyż w sytuacji rozkładu struktur państwowych następuje swoista ,.prywatyzacja” stosowania przemocy przez różne zwalczające -ię -jgruoowania. W „nowych wojnach” uczestniczą regularne armie (często o niskim morale : zdyscyplinowaniu, niedostatecznie wyposażone i wyszkolone, a nawet nieregularnie wynagradzane). różnego rodzaju siły policyjne, jednostki paramilitarne, lokalne oddziały samoobrony. oddziały zagranicznych najemników⁵² czy regularne siły wojskowe działające’ pod międzynarodowymi auspicjami (np. ONZ czy WNP), które są zazwyczaj biernym uczestnikiem konfliktów i prowadzą działania o charakterze szeroko pojętego utrzymywania pokoju. Warto także zwrócić uwagę na co_: ii w wałkach często biorą udział —i. zwykle zaciągani siłą — nieletni, podlegający przeszkoleniu ideologicznemu i wojskowemu. Liczbę dzieci-żołnicrzy czynnie zaangażowanych w konfliktach zbrojnych ocenia się na ponad 300 tys.

Ważną cechę ..nowych wojen" stanowi fakt. żc pojawiają się cne w sytuacji dezintegracji lub erozji współczesnych struktur państwowych zaś (2) rozgrywająca się »e wnętrzu państw wałka o władzę motywowana jest względami tożsamości etnicznej, rasowej lub religijnej. Charakterystyczna dla ..nowych wojen" mobilizacja do zbrojnego działania w oparciu o tożsamość danej grupy określana jest przez M. Kaldor mianem polityki tożsamości (idcniiiy politics). Ma ona charakter różnicujący i dzielący, opiera się na poczuciu wyłączności i prowadzi do wewnątrzpaństwowej fragmentacji. Ugrupowania polityczne bazujące na własnej tożsamości stają się ruchami nostalgii odwołującymi się do heroicznej przeszłości danej grupy o:az pamięci o doznanej kiedyś prawdziwej lub wyimaginowanej niesprawiedliwości. Ponownie rozpalone lęki przed historycznymi wrogami powodują stan niepewności oraz poczucie zagrożenia ze strony innej grupy o odmiennej tożsamości.

ilUiu cckatników. najemników, zagrantoaych Joradców workowych. międzynarodowych sit pokojowych ery wreszcie piynąccęo z zagranicy uzbrojenia.

’•* Biora oni udział w u aftach, prowadza szkolenia oraz zapewnia;?, ochronę określonym cs;M>o.t. : znaj-dującemu się w str.-ńe walk mienie. We współczesnych kcmłłikuch. oprecz .'harakreiysiycznyc/. dli okresu wcześniejszego n.ocnwfto* indywidualnych iub doraźnych ;ch oddziałów. LOicstnzzą niepansaro*¹* terna-;t zbroi nc ;VAtt/ian- C&tipanics. PMCl W ofeeri; enwili i<in>C!? około ‘K podnuotow dzral-jo.cych w >?k!Orźe p:y„atr..vohustuęmilitarnych,a icr ps.-sor.e) obecny ics:w porać li; państwach świata.

Ko-cjr.ą charakterystyczną cechą ..nowych wojen’* pozostaje (3) odejście od znanych tradycyjnym wojnom celów, metod i środków prowadzenia działań zbrojnych. Celem nic ’e^st j_Ui zdobycie danego tery torium, lecz jak podkreśla M. Kaklor, jego kontrola doko-n" wina poprzez eliminację z tego obszaru ludności o odmiennej tożsamości. Eliminacja •ub eksr-ilsja ludności obcej pod względem tożsamościowym, czyli innymi słowy zmiana sintki^y demograficznej danego obszaru, odbywa się poprzez systematyczne i planowe ludobójstwo, wszelkiego rodzaju gwałty dokonywane na ludności cywilnej, czystki etniczne oraz czynienie danego obszaru niezdolnym do zamieszkania (co przybiera postać pól minowYc’!. ostrzeliwania celów cywilnych, pozbawiania ludności cywilnej niezbędnych środków gzystcncji, np. rzez blokowanie <i-iy.i.w żywności, /. truwanie studni iip.). Często r.-a także miejsce pi-sja psychuługie/.Jia realizow ana za pomocą działań zmie* rzaiącwh do wymazania \vs?.c Ikich śladów wrogiej kultury na danym obszarze (np. przez niszczenie obcych kulturowi) obiektów kultu religijnego lub innych obiektów o znaczeniu Imtorycznym). Dodatkowo wskazać nalc/y. że ..nowe wojny" charakteryzują się nie-wielką liczbą bitew lub poważnych starć zbrojnych. Wynika to t faktu, iż rywalizujące _sircny, obawiając się zbytniego wykrwawienia i uszczuplenia swego potencjału militarnego, unikają zbrojnej konfrontacji na większą skalę.

Kolejną cechą ..nowych wojen" pozostaje fakt, iż (4) większość aktów przemocy zostaje skierowana wobec ludności cywilnej. Charakterystyczną cechę współczesnych konfliktów stanowi zamazywanie się granic pomiędzy' tradycyjnie rozumianą wojną, zorganizowaną przestępczością oraz dokonywanymi na masową skalę pogwałceniami praw człowieka. Na obszarach dotkniętych występowaniem konfliktów zbrojnych życie ludności cywilnej niejednokrotnie zredukowane iest dc codziennej walki o przetrwanie, a osoby cywilne nie są przypadkowymi, lecz bezpośrednimi celami i ofiarami prowadzonych działań. Brutalność : bezwzględność współczesnych konfliktów zbrojnych powoduje, iż coraz częściej zasadne staje się przywoływanie pojęcia „zdegenerowanej wojny", będącej obecnie normą w niektórych częściach świata, gdzie dominuje nieograniczony w- brutalności i środkach, alternatywny wobec uznanego normami prawa międzynarodowego styl prowadzenia działań wojennych. Zaciera się znana z poprzedniego okresu różnica między prowadzeniem walk a atakami wymierzonymi w Ludność cywilną, znikają granice między strefami działań w ojennych i pozornymi obszarami pokoju. Można zatem stwierdź:^. iż wynaturzenia postrzegane dotychczas jako niepożądane i niezgodne z prawem konfliktów zbrojnych, swoiste „efekty uboczne" tzw. „starych wojen”, stały się istotnym

cienieniem strategii w toczonych obecnie konfliktach zbrojnych.

Współczesne konflikty zbrojne posiadają także (5) własne mechanizmy ekonomiczne. Z uwagi na fakt. że w ogarniętych wojną państwach produkcja pozostaje na bardzo niskim poziomie lub ulega niemalże całkowitemu załamaniu, wysiłki prowadzenia wojny uzależnione są od lokalnych gr abieży ludności cywilnej oraz dostarczanej pomocy zagranicznej (która często zamiast trafiać w ręce potrzebującej jej ludności cywilnej bywa roz-gr óian.i przez walczące strony). Działania takie M. Kaldor określa pojęciem transferu dóbr. r. redystrybucji środków materialnych, która przyjmuje postać wszelkiego rodzaju wymuszeń, porwań, grabież) i rozbojów. Powszechne stają się liczne punkty kontrolne, ocięzenia i Hokad\. poprzez które sprawowany jest nadzór nad dostępnością żywności

___Rozdział 15. SpOA i konfiikiy r.rcdzynaTOdowe

359